Terra incognita, ciekawość i marzenia ściętej głowy
- Szczegóły
- Utworzono: 26 września 2013
- Joanna Barszczewska
Po raz kolejny program Voyager stał się bohaterem zbiorowej wyobraźni. Według oficjalnych doniesień NASA, sonda Voyager 1 opuściła Układ Słoneczny i znalazła się w przestrzeni międzygwiezdnej. Dane, które docierają z pojazdu, konfrontują zarówno laików, jak i naukowców z nieznanym.
Myśli o kosmosie odsyłają nas w sferę transcendencji. Pytania o skończoność vs nieskończoność świata dają o sobie znać tym razem w kontekście zaszyfrowanych odgłosów przestrzeni międzygwiezdnej docierających z odległości 19 miliardów kilometrów od Ziemi. Spektakularny przekaz pozostaje dla nas zagadką. Wydaje się, że właśnie ta enigmatyczna wizja przekraczania granic heliosfery jest tym, co fascynuje najbardziej.
Albert Einstein pisał, że najpiękniejszym, co możemy przeżyć, jest tajemnica. Tajemnica rodzi ciekawość, a przejawianie poznawczej ciekawości, poszukiwanie złożoności i nowości to mechanizmy charakteryzujące wyższe organizmy żywe, a przede wszystkim człowieka. W badaniach prowadzonych przez H. Harlowa nad małpami człekokształtnymi okazało się, że małpy wolą bawić się różnymi układankami niż wciąż tą samą. Ciekawość poznawcza przybiera różne formy – od poszukiwania wrażeń i emocji po szukanie informacji, które pomagają zrozumieć otaczający świat. Badania przeprowadzone przez Johna Cacioppo i Richarda Petty wykazały, że ludzie różnią się między sobą w zakresie skłonności do angażowania się w przetwarzanie informacji i umiejętności czerpania z tego satysfakcji. Potrzeba poznania może wzbogacać wiedzę, ale zarazem potencjalnie zaburza istniejące struktury poznawcze.
Co zatem kryje się za tym ryzykownym powabem przestrzeni nieznanych? Poznawcze teorie motywacji szukają źródeł ciekawości w dyskomforcie wywołanym pierwotną sprzecznością, w zaburzeniu homeostazy. Procesy poznawcze i energetyczne uruchamiają zatem reakcję, której celem jest przywrócenie równowagi. Badania dotyczące determinantów ciekawości poznawczej Berlyne’a wykazały, że zachowania eksploracyjne są wzbudzane przez takie cechy informacji jak nowość, zmiana, dziwność, wieloznaczność czy niewyraźność. Konflikt poznawczy zakłóca normalne funkcjonowanie, ale zarazem uruchamia motywację do zredukowania wątpliwości, dezorientacji czy sprzeczności. Działania wywołane przez konflikt uruchamiają ciekawość, a następnie myślenie ukierunkowane na rozwiązanie problemów.
Szukając odpowiedzi na pytania o naturę Wszechświata, o to, co przekracza granice naszego poznania, generujemy hipotezy, które pozwalają skoncentrować uwagę na twórczym działaniu. W ten sposób próbujemy zredukować pierwotne napięcie. Problem polega na tym, że dawniejsze epoki miały swoje spójne wizje świata, my stajemy w obliczu rozbicia wywołanego przez rozwój nowoczesnej nauki. Poszczególne hipotezy dotyczące wszechświata okazują się interpretacjami rzeczywistości. Poza taką interpretacją nie istnieje możliwy do uchwycenia, obiektywny stan rzeczy. Zatem dane wysyłane przez sondę Voyager 1na długo pozostaną zagadką, zadaniem i inspiracją…
Więcej:
- J. Strelau, D. Doliński (red.) (2008). Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 1. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
