Zjawisko zmęczenia w badaniach międzykulturowych

Szczegóły

Utworzono: 27 kwietnia 2007

Remigiusz Koc

Podsumowanie

Zasadniczym celem niniejszego artykułu było określenie stopnia podobieństwa lub ewentualnych różnic pomiędzy mieszkańcami Czech i Polski w odniesieniu do zjawiska zmęczenia. Przeprowadzone badania pokazały, że ogólna intensywność doświadczanego zmęczenia jest zbliżona w obu porównywanych grupach.

Jednakże bardziej dokładna analiza, zmierzająca do ustalenia subiektywnie spostrzeganych źródeł zmęczenia potwierdziła istnienie istotnych różnic. Co więcej, rozbieżności te są dosyć logicznym odzwierciedleniem zróżnicowania obiektywnych wskaźników omawianych w niniejszym artykule.

Przeprowadzone badania powinny w moim przekonaniu stanowić punkt wyjścia do dalszej bardziej pogłębionej analizy nad zjawiskiem zmęczenia z perspektywy międzykulturowej oraz wyznaczają nowe kierunki badań w obrębie społecznej psychologii.

Przede wszystkim, kontynuacja wyżej omówionych badań powinna zmierzać do dokładnego określenia tych elementów, które są czynnikiem istotnie różnicującym badanych obu państw. Zastosowane w kwestionariuszu określenie „warunki bytowe”, czy też pojęcie „niestabilność państwa” wydają się być bardzo ogólne i trudno ocenić, które wymiary wchodzące w skład każdego z nich stanowią główny czynnik generujący subiektywnie odczuwany stan zmęczenia.

W tym kontekście wartościowe byłoby uzupełnienie przedstawionych badań kwestionariuszowych badaniami jakościowymi.

Ponadto, przedstawione powyżej wyniki badań potwierdzają decydującą rolę środowiska pracy i rodzinnego jako sfer generujących stan zmęczenia. Jest to wynik zgodny z pewną zdroworozsądkową wiedzą, aczkolwiek powinien stanowić swoisty impuls do podjęcia pewnych konkretnych działań lub tworzenia określonych programów upowszechniających optymalne „zarządzanie sobą”, regulujące poziom zmęczenia odpowiednio do przebiegu aktywności zawodowej.

Wskazując na konsekwencje praktyczne i teoretyczne przeprowadzonych badań należy pamiętać o tym, że przeprowadzone badania cechują się stosunkowo niskim poziomem trafności ekologicznej zaś ich wyniki mogą być uogólniane na stosunkowo niewielką część obu społeczeństw, co również należałoby poprawić w trakcie dalszych badań nad zagadnieniem zmęczenia.

(1) Lévy-Bruhl sugerował, że mimo, iż cała psychologiczno-fizjologiczna płaszczyzna odbioru informacji występuje zarówno u ludów pierwotnych, jak i cywilizowanych, to jednak tych pierwszych wytwór postrzegania rzeczywistości zostaje poddany modyfikującym wpływom wyobrażeń zbiorowych (Lévy-Bruhl, 1992) Wprowadzone przez Levy-Bruhla, pojęcie myślenie prelogicznego wydaj się nie do końca właściwe ze względu na sugestie nielogiczności takiej formy przetwarzani informacji (zob. Jahoda, 1971).

(2) Badania na grupie czeskiej prowadzone były przez członków Studenckiego Koła Naukowego Psychologii Społecznej, działającego przy Instytucie Psychologii UKW w trakcie obozu naukowego w Ołomuńcu. Obóz oraz badania odbywały się pod kierownictwem prof. dra hab. Stanisława Kowalika, wieloletniego opiekuna Koła, pomysłodawcy tego przedsięwzięcia oraz autora narzędzi pomiarowych.

(3) Oczywiście należy zauważyć, iż określanie poziomu i intensywności zmęczenia na podstawie badań kwestionariuszowych naraża nas na niebezpieczeństwo subiektywnego „przeceniania” lub „niedoceniania” zmęczenia ze strony respondentów. Jednakże zastosowanie obiektywnych wskaźników przede wszystkim o charakterze fizjologicznym było niemożliwe ze względów technicznych.

(4) Różnica ta wydaje się wręcz nieadekwatna wobec rozbieżności w zakresie przedstawionych wskaźników, co być może należy powiązać z pewną kulturą narzekania charakterystyczną dla Polaków (por. Wojciszke, Baryła, 2005; Doliński, 2005)

Niniejszy tekst opublikowany został pod tym samym tytułem w książce: Kijak, A. Froelich (red.)(2006), Dialog o wybranych problemach współczesnego świata, Bydgoszcz: KPSW

{rdaddphp file=moje_php/autorzy/rkoc.html}

Literatura

• Alansari, B.M. (2005). Relationship between depresion and ankiety among undergraduate students in eighteen arab countries: a cross-cultural study. Social Behaviour and Personality. 33, 503-512.


• Bauman, Z. (2000). Globalizacja. Warszawa: PIW.


• Boski, P. (1999). Humanizm w kulturze i mentalności Polaków. W: B. Wojciszke, M. Jarymowicz (red.), Psychologia rozumienia zjawisk społecznych, Warszawa-Łódź: Wydawnictwo Naukowe PWN.


• Berry, J. (1984). Toward an uniwersal psychology of cognitive competence. International Journal of Psychology, 19, 335-361.


• Berry, J. (1989). Imposed etics-emics – derived etics: The operationalization of a compelling idea. International Journal of Psychology. 24, 721-735.


• Berry, J. (2000). Cross-cultural psychology. A symbiosis of cultural and comparative approaches. Asian Journal of Social Psychology, 3, 197-205.


• Brislin, R. (1983). Cross-cultural research in psychology. Annual Review of Psychology, 34. 363-400.


• Brown, S., Cox, D. (1999). Supporting Pupils with Chronic Fatigue Syndrome. Educational Psychology in Practice, Vol. 15 Issue 3, p183, 7p.


• Brzezińska, Z. (1971). Zmęczenie, przerwy w pracy, monotonia. W: J. Okoń (red.), Psychologia przemysłowa. (s.384-435). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.


• Chabowski, M. (2005). Zmęczenie jako kategoria definicyjna w badaniach psychologicznych. W: R. Koc, Ł. Mazur (red.). Zmęczenie – psychospołeczny punkt widzenia. Bydgoszcz: Wydawnictwo Koła Naukowego Psychologii Społecznej.


• Creswell, C., Chalder, T. (2003). The relationship between illness attributions and attributional style in Chronic Fatigue Syndrome. British Journal of Clinical Psychology, Vol. 42 Issue 1, p101, 4p.


• Doliński, D. (2005). O tym, co pozytywnego może wyniknąć z narzekania. W: M. Drogosz (red.). Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają. Gdańsk: GWP.


• Eysenck, S.B., Abel-Khalek, A.M. (1989). A cross-cultural study of personality: Egyptian and English children. International Journal of Psychology, 24, 1-11.


• Faucheux, C. (1976). Cross-cultural research in experimental social psychology. European Journal of Social Psychology. 6, 269-322.


• Garralda, M., Rangel, L. (2004). Impairment and coping in children and adolescents with chronic fatigue syndrome: a comparative study with other paediatric disorders. Journal of Child Psychology & Psychiatry & Allied Disciplines. Vol. 45 Issue 3, p543-552.


• Goodwin, R., Pang Yew Soon A. (2001). Self-monitoring and relationship adjustment: A cross-cultural analysis. The Journal of Social Psychology. 134, 35-39.


• Hill, O., Block, R., Buggie, S. (2000), Culture and Beliefs About Time: Comparisons Among Black Americans, Black Africans, and White Americans, The Journal of Psychology, 134, 443-457.


• Jahoda, G. (1971). Psychologia przesądu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.


• Jason, L., Fricano, G. (2000). Chronic Fatigue Syndrome: An Examination of the Phases. Journal of Clinical Psychology, Vol. 56, p1497-1508.


• Jethon, Z. (1977). Zmęczenie jako problem współczesnej cywilizacji. Warszawa: PZWL.


• Kim, H. S., Markus (1999). Cultural difference in norms about norms, Journal of Personality and Social Psychology, 77, 785-800.


• Knapp, P. Seagrim, G. (1981). Visual memory in Australian aboriginal children and children of European descent. International Journal of Psychology. 16. 213-231.


• Koc, R. Mazur, Ł. (red.) (2005). Zmęczenie – psychospołeczny punkt widzenia. Bydgoszcz: Wydawnictwo Koła Naukowego Psychologii Społecznej.


• Krawczyk, A., Szewczyk, L. (2003). Psychofizjologiczne mechanizmy zespołu przewlekłego zmęczenia. Psychiatria i psychologia kliniczna. 3, 1.


• Lewicka, M. (2005). „Polacy są wielkim I dumnym narodem”, czyli nasz portret (wielce) zróżnicowany. W: M. Drogosz (red.). Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają. Gdańsk: GWP.


• Lewin, K. (1943). Cultural reconstruction. In K. Lewin. Resolving Social Conflict. New York: Harper and Row.


• Lévy-Bruhl, L. (1992), Czynności umysłowe w społeczeństwach pierwotnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.


• Li, J., Karakowsky, L. (2001). Do We See Eye-to-Eye? Implications of Cultural Difference for Cross-Cultural Management Research and Practice, The Journal of Psychology, 135, 501-515.


• Lipset, S.M. (1995). Homo politicus. Społeczne podstawy polityki. Warszawa: PWN.


• Manetti, L., Pierro, A.i in., (2002). A cross-cultural study of the Need for Cognitive Closure Scale: Comparing its structure in Croatia, Italy, USA and The Netherlands. British Journal of Social Psychology, 41, 139-165.


• Marek, T. (2000). Stres i zmęczenie psychiczne w pracy. Czasopismo Psychologiczne. Tom 6, 1-2.


• Misiuro, W. (1947). Znużenie. O fizjologicznych podstawach racjonalizacji pracy. Warszawa: Wyd. “Książka”


• Moss-Morris, R., Petrie, K. (2003). Experimental evidence for interpretive but not attention biases towards somatic information in patients with chronic fatigue syndrome. British Journal of Health Psychology. Vol. 8, p195, 14p.


• Peng, K., Nisbett, R. (1999). Culture, Dialectics, and Reasoning About Contradiction, American Psychologist, 54, 741-754.


• Ratner, C. Hui, L. (2003). Theoretical and methodogical problems in cross-cultural psychology. Journal for the Theory of Social Behavior, 67-94.


• Ritzer, G. (1999). McDonaldyzacja społeczeństwa. Warszawa: Muza.


• Schwartz, S.H., Bardi, A. (1997). Influence of adaptation to comunist rule on value priorities in Eastern Europe. Political Psychology, 18, 385-410.


• Sęk, H. (2000). Wypalenie zawodowe: przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. Warszawa: PWN.


• Skarżyńska, K. (2005). Czy jesteśmy prorozwojowi? Wartości i przekonania ludzi a dobrobyt i demokratyzacja kraju. W: M. Drogosz (red.). Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają. Gdańsk: GWP.


• Subbotsky, E., Quinteros, G. (2002). Do cultural factors affect causal beliefs? Rational and magic thinking in Britain and Mexico, British Journal of Psychology, 93, 519-543.


• Toffler, A. (2000). Szok przyszłości. Warszawa: Zysk i S-ka.


• Weiss, H. (2003). A cross-national comparison of Nationalism in Austria, the Czech and Slovac Republics, Hungary and Poland. Political Psychology, 24, 377-401.


• Wojciszke, B., Baryła, W. (2005). Kultura narzekania, czyli o psychicznych pułapkach ekspresji niezadowolenia. W: M. Drogosz (red.). Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają. Gdańsk: GWP.

Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")

e-mail: