Dyskurs, władza i psychologia - wstęp do analiz Michela Foucault

Szczegóły

Utworzono: 01 sierpnia 2006

Bartosz Orlicz

Po tych dość ogólnych punktach, gdyż dyskurs jest czymś nad wyraz szerokim, należy przejść do pragmatycznych aspektów teorii i analizy dyskursu.

Te wszystkie aspekty dyskursywności, które wymieniłem powyżej, jak polityka prawdy i tymczasowych stabilizacji znaczeń, przepływa między innymi poprzez dialog terapeutyczny (Kaye, 1999). Dialog za to jest komunikacją za pomocą słów (znaków).

Jak dalej argumentuje Kaye, terapeutyczna konwersacja, między „klientem” a terapeutą, jest obustronną wymianą poprzez dialog. Przez rozmowę, dialog, konwersację przepływają znaczenia, często i głównie nowe. Znaczenia te ewoluują, rozwijają się w nastawieniu na pomoc (Kaye, 1999).

„W tym sensie terapię można tłumaczyć dosłownie jako generatywny i konstruktywny (niż po prostu leczniczy czy naprawczy) proces kreowania znaczeń, poszukiwania nowych zdolności rozumienia przez zestawianie wielorakich perspektyw w następujących kolejno po sobie konwersacji” (cyt. za: Kaye, str. 32).

W tym miejscu warte jest nakierowanie czytelnika, zainteresowanego „psychologicznością” Foucault, na jego dość krytyczną wobec psychologii klinicznej myśl, iż psychologia nie jest w stanie znaleźć prawdy o szaleństwie gdyż to szaleństwo jest prawdą psychologii. („CH”). Warto się nad tym zastanowić szczególnie, gdy chce się być praktykującym psychologiem klinicznym.

Osobiście, zgłębiając i zagłębiając się w teorie studiów kulturowych i dyskursywności wszelkich aspektów naszego życia określonego przez użycie języka, zastanawiałem się - gdzie jest tutaj miejsce dla psychologii?

Psychologia dyskursywna? Skąd taki pomysł? Takie wyrażenie? Taka nauka?

Czy psychologia może zajmować się dyskursem czy jedynie dyskurs może zajmować się psychologią?

Nie znam odpowiedzi na te pytania, zarazem stwierdzam, że „psychologia dyskursywna” nie jest niczym złym, ale raczej czymś ważkim.

Przecież można badać procesy, w których ludzie formułują zestawy twierdzeń emocjonalnych, określają swoją tożsamość zarazem coś dzięki temu osiągając (Barker, 2005).

Związana z tym kultura rozumiana szeroko, także, czy głównie, kultura popularna (wśród producentów artykułów konsumpcyjnych oraz w podejściu marketingowym - kultura masowa) nakłada dyskursy określające nasze tożsamości i emocje (Barker, 2005).

Miejsce dla psychologii badającej dyskursywność otwiera, w moim mniemaniu, szerokie furtki teoretyczno - empiryczne dla psychoterapii i psychologii społecznej. Sam Michel Foucault przestrzega nas przed efektami dominacji podczas pomagania klientowi za pomocą konwersacji z ekspertem (terapeutą).

Nie można mówić o tym, że w psychoterapii nie ma miejsca na władzę terapeuty i poddanie klienta. Władza ta zawsze będzie, za to my powinniśmy myśleć o tym, jak zmniejszyć jej skutki (Fish, 1999).

Analizując teksty zawarte w wielu miejscach Forum Psychologii Społecznej (między innymi temat dotyczący przezroczystości notatek stosowanych przez psychoterapeutów i psychiatrów) zgadzam się ze stwierdzeniami wspominanego wcześniej Kayea czy nawet Vincenta Fisha powołującego się na myśli Foucault, lecz ostateczną ocenę pozostawiam czytelnikowi.