Wypal swoje wypalenie
- Szczegóły
- Utworzono: 08 lipca 2013
- Katarzyna Sanna
Ostatnio podczas popołudniowej herbaty z koleżanką, dowiedziałam się, że całkowicie zawodowo się wypaliła. Naturalnie od razu włączył mi się „program psychologa” i zaniepokojona zaczęłam wydobywać z meandrów pamięci, jakie objawy towarzyszą „burnoutowi” i czy moja koleżanka faktycznie je posiada.
Z ulgą doszłam do wniosku, że w jej przypadku bardziej chodzi o znudzenie pracą, aniżeli o faktyczne wypalenie zawodowe. Mimo humorystycznego akcentu tej rozmowy, zaczęłam zastanawiać się na ile w świadomości społeczeństwa funkcjonuje to, czym jest wypalenie zawodowe oraz jaka jest waga tego zaburzenia i jak niebezpieczne może się ono okazać dla naszego zdrowia psychicznego, funkcjonowania zawodowego oraz życia prywatnego.
Mimo że burnout często omawiany jest w kontekście zawodów o dużym poziomie obciążenia stresem, takich jak nauczyciele czy służba medyczna, należy pamiętać, że jest to zjawisko, które może dotyczyć każdego. Tradycyjnie, w kontekście wypalenia zawodowego, mówi się o triadzie symptomów: emocjonalnym wyczerpaniu, depersonalizacji oraz zmniejszeniu indywidualnych osiągnięć zawodowych. Wyczerpanie emocjonalne wiążę się z poczuciem przeciążenia emocjonalnego, depersonalizacja jest to zmiana nastawienia wobec osób, którym świadczymy swoje usługi i objawia się cyniczną, negatywną postawą. Zmniejszenie indywidualnych osiągnięć zawodowych jest natomiast związane z postrzeganiem siebie jako niezdolnego do pełnienia dalej danej funkcji. Generalnie można zatem powiedzieć, że wypalenie zawodowe to nic innego jak cyniczna postawa wobec wartości swojej pracy oraz wątpienia w swoje możliwości jej wykonywania. Burnout jest związanym w wymiarze indywidualnym:
-
na poziomie afektywnym z depresją, zmiennością nastrojów, nerwowością, płaczliwością, napięciem
-
na poziomie poznawczym z poczuciem bezradności, bycia uwięzionym, poczuciem porażki, niskim poczuciem własnej wartości oraz winy, myślami samobójczym
-
na poziomie fizycznym bólami głowy, nudnościami, bólami mięśni, problemami ze snem, chronicznym zmęczeniem
-
na poziomie zachowania hiperaktywnością, impulsywnością, zwiększoną konsumpcją używek, wycofywaniem się, kompulsywnym narzekaniem
-
na poziomie motywacyjnym utratą ideałów, rezygnacją, poczuciem rozczarowania, znudzeniem
Wypalenie zawodowe jest związane z niekorzystnymi cechami pracy, takimi jak na przykład: nadmiar obowiązków zawodowych, brak niezależności, wymagania natury emocjonalnej, niski poziom wsparcia społecznego, niepewność obowiązków oraz mało wrażliwą postawą wobec pracy. Wszystkie te cechy sprzyjają powstawaniu dużego stresu i mogą prowadzić do pojawienia się burnoutu. Oczywiście, nie jest tak, że pojawienie się tych niekorzystnych okoliczności nieuchronnie będzie prowadziło do pojawienia się wypalenia. Zarówno w ramach własnych zasobów oraz cech środowiska pracy istnieją czynniki, które będą pełniły ochronną rolę wobec wypalenia zawodowego. Model Wymagania Pracy- Zasoby (JD-R) Bakkera zakłada, że wypalenie zawodowe jest konsekwencją braku równowagi pomiędzy wymaganiami pracy a zasobami. Wymagania pracy odnoszą się do fizycznych, społecznych oraz organizacyjnych aspektów pracy, które wymagają utrzymania ciągłego wysiłku fizycznego oraz psychicznego i wiążą się z kosztami, zarówno natury fizycznej jak i psychicznej. Zasoby natomiast są to takie cechy, które ułatwiają redukowanie negatywnych efektów wymagań pracy, korzystnie wpływają na osiąganie celów zawodowych albo przyczyniają się do indywidualnego rozwoju. Zbyt mocno obciążające wymagania zawodowe wiążą się z utratą energii, brak zasobów natomiast sprzyja reakcjom wycofywania się, ponieważ zmniejsza poziom motywacji i możliwości uczenia się.
Stopień przewidywalności wystąpienia wypalenia zawodowego w kontekście wymagań pracy oraz zasobów przebadali holenderscy badacze. W badaniach wzięło udział ponad 1000 pracowników wyższej uczelni w Holandii. W ramach zasobów testowano wsparcie społeczne, dobre relacje z przełożonym, niezależność w pracy oraz konstruktywny feedback. Do wymagań pracy zaliczono przeciążenie obowiązkami, wymagania natury emocjonalnej, wymagania fizyczne, zaburzenia na linii praca - dom (np. jak często praca konkuruje z realizowaniem obowiązków domowych). Ponadto przebadano pracowników pod względem wypalenia zawodowego w takich wymiarach jak cynizm, wyczerpanie, poziom skuteczności zawodowej.
Wyniki badań potwierdziły, że niektóre z negatywnych czynników ryzyka, mogą być kompensowane przez czynniki ochronne. Poczucie niezależności, dobre relacje z przełożonym oraz wsparcie społeczne, są buforem wobec poczucia przeciążenia pracą, wymaganiami fizycznymi oraz zaburzeniami na linii praca - dom i wpływają negatywnie na poczucie wyczerpania. Natomiast przeciążenie z pracą w interakcji z poczuciem autonomii były jedynymi predyktorami cynizmu.
Wygląda na to, że ważne i korzystne zarówno dla pracowników jak i pracodawców jest branie pod uwagę tego, w jaki sposób zasoby mogą redukować negatywne konsekwencje stresujących wymagań związanych z pracą. Wsparcie społeczne, a w szczególności jego informacyjna rola sprzyja osiąganiu własnych celów. Pomoc współpracowników może korzystnie wpływać na wykonywanie zadań na czas i dzięki temu obniżać poczucie przeciążenia pracą. Ponadto ogólnie wsparcie społeczne może być traktowane jako bufor, chroniący pracowników przed patologicznymi konsekwencjami stresujących doświadczeń w pracy. Dobre relacje z przełożonym, w tym jego wsparcie oraz docenienie naszego wysiłku, mogą wpływać na zmianę myślenia o wymaganiach związanych z pracą. Niezależność w pracy z kolei wiąże się zarówno z niezależnością od innych współpracowników w podejmowaniu decyzji jak i indywidualną elastycznością w planowaniu wykonywania powierzonych zadań. Konstruktywny feedback nie tylko polepsza efekty pracy, ale wpływa na utrzymanie pozytywnych relacji pomiędzy pracownikami, a przełożonymi. Otrzymywanie jasnych informacji zwrotnych, częste chwalenie za włożony trud oraz konstruktywna krytyka znacznie przyczyniają się do zapobiegania wystąpienia ryzyka wypalenia zawodowego.
Wobec wypalenia zawodowego nie musimy pozostawać bezsilni. Na pewno warto być czujnym na jego pierwsze objawy. Jak przedstawiają powyższe badania, zarówno na poziomie indywidualnym jak i organizacyjnym, można stwarzać możliwości chronienia pracownika przeciwko burnoutowi tak, aby wypalenie jak najczęściej pojawiało się wyłącznie w kontekście koleżeńskich rozmów przy herbacie.
Badania ukazały się w Journal of Occupational Health Psychology
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
Komentarze
Akurat wczoraj oglądałem ciekawy film na temat systemu kapitalistyczne go i instrumentaliza cji pracownika: www.youtube.com/.../