Mózg jak GPS. Medyczny Nobel za neurologiczne odkrycie!

Szczegóły: Utworzono: 17 października 2014; Victoria Chyczewska

Skąd wiemy, gdzie jesteśmy? Jak potrafimy znaleźć drogę z jednego miejsca do drugiego? I w jaki sposób przechowujemy tę informację, że następnym razem, gdy przemierzamy tę samą trasę, potrafimy natychmiast ją odnaleźć? Tegoroczni Laureaci Nobla odkryli w mózgu system pozycjonowania, wewnętrzny GPS.

W tym roku Nobel z dziedziny medycyny przypadł w udziale trzem naukowcom, Johnemu O’Keefe oraz małżeństwu Moser. O’Keefe jest profesorem londyńskiej uczelni UCL, pełni funkcję dyrektora Sainsbury Wellcome Centre In Neural Circuits and Behaviour w University College London. W latach 70. odkrył w hipokampie (strukturze mózgu odpowiedzialnej między innymi za pamięć) tak zwane komórki miejsca. W 1971 zaobserwował on różnicę w aktywacji konkretnych komórek hipokampa, gdy szczury przebywały we wskazanej części danego wnętrza, i gdy przemieszczały się. W 2005 roku naukowcy May-Britt i Edvard Moser, z norweskiego Uniwersytetu Nauk i Technologii, odkryli komórki siatkowe (gridcells), które decydują o odnajdowaniu drogi w terenie. Badając hipokamp szczura, odkryli jego powiązanie z korą śródwęchową (entorhinalcortex) i jej specyficzną aktywność. Jest to piąte w historii małżeństwo, które otrzymało Nagrodę Nobla.

Podobne mechanizmy zaobserwowano nie tylko u szczurów, ale także u ludzi. Ochotników i pacjentów przechodzących operacje chirurgiczne mózgu poddano funkcjonalnemu rezonansowi magnetycznemu. FMRI potwierdziło odkrycia tegorocznych noblistów.

Osoby we wczesnym stadium choroby Alzheimera nierzadko mają uszkodzony hipokamp i korę śródwęchową. Prowadzi to do osłabienia pamięci przestrzennej. Chorzy łatwo się gubią nawet w dobrze znanym im otoczeniu, na przykład we własnym domu.

Odkrycia naukowców mogą pomóc w zrozumieniu mechanizmu zaburzeń pamięci przestrzennej. „Zrozumienie mechanizmów działania mózgu jest jednak na dłuższą metę szalenie istotne, bo dzięki temu będzie można np. skuteczniej zapobiegać procesom starzenia mózgu czy prowadzić rehabilitację po wylewach” – ocenił w rozmowie z PAP prof. Vetulani z Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie.

„To były badania tak ważne, że im się Nagroda Nobla należała” – mówi profesor.