Florian Znaniecki - obrońca i krytyk naukowej psychologii społecznej

Szczegóły

Utworzono: 25 marca 2006

Maciej Chabowski

Wielki, polski humanista proponuje ponadto ograniczać możliwości rozwojowe psychologii społecznej do badania jedynie dwóch rodzajów danych, tj.:

• doświadczeń społecznych – indywidualne lub zbiorowe doświadczenia, dotyczące istot ludzkich, oraz ich zachowania,
• czynności społecznych – indywidualne lub zbiorowe czynności, których celem jest wpływanie na istoty ludzkie, tzn. modyfikowanie osób lub grup w pewien określony sposób.

Te dwa składniki życia społecznego składają się na akcję społeczną, w której Znaniecki widzi przedmiot zainteresowań psychologii społecznej. Akcja społeczna jest dla niego podstawową jednostką badawczą, w której czynność wywołuje pożądaną reakcję. Może ona być oczywiście mniej lub bardziej złożona, choć i tak pozostaje względnie zamkniętym układem socjopsychologicznym, zamkniętym w tym sensie, że rozpatrywana ze stanowiska działającego podmiotu stanowi określona całość mniej lub bardziej odizolowaną od reszty jego doświadczeń i czynności.

Akcja nie może więc być tutaj rozpatrywana przez badacza w kategorii bodziec-reakcja, tak jak czynią to behawioryści. W jej analizie należy wziąć pod uwagę także sposób, w jaki doświadcza jej jednostka (rysunek 2). Chodzi tutaj zatem o ustalenie pewnych jednakowych indywidualnych i subiektywnych czynności psychicznych, które zachodzą u osób badanych w identycznych elementach sytuacyjnych. Badanie akcji społecznych możliwe jest tylko dzięki uwzględnieniu zasady współczynnika humanistycznego, o której to zasadzie wspomniałem już wcześniej.

Rysunek 2. Akcja społeczna jako przedmiot badań psychologicznych. Porównanie podejścia behawiorystów oraz koncepcji Znanieckiego, w której brane są pod uwagę czynności (doświadczenia) podmiotu.
Źródło: opracowanie własne.

F. Znaniecki uważał, iż jedynie badanie doświadczeń i czynności społecznych pozwoli na całościowe ujęcie życia społecznego, a zarazem uchroni psychologię społeczną przed wkraczaniem w obszary badawcze innych dziedzin nauk.