Menu

Różne nastrojów skutki

Związek nastroju z funkcjonowaniem człowieka jest od lat przedmiotem zainteresowań psychologów, jednak wciąż nie mamy pełnej wiedzy czym nastrój w rzeczywistości jest. Odpowiedź na pytanie co odróżnia emocje od nastroju nie jest wcale taka prosta, co najlepiej ilustrują wypowiedzi wybitnych specjalistów w tej dziedzinie.

Żaden z nich nie definiuje nastroju, można znaleźć jedynie wzmianki na temat jego cech i funkcji. Zatem według Ekmana i Davidsona (1998) nastrój trwa dłużej niż emocje. Poza tym, jak twierdzi Frijda (1998), właściwość, która różni nastrój od emocji to ukierunkowanie, co oznacza w zasadzie tyle, że emocje są ukierunkowane, a nastroje są rozmyte co do kierunku. Co więcej, w przeciwieństwie do emocji, trudno określić, kiedy nastrój się zaczyna, a kiedy kończy.

Nastroje mają charakter rozlany i wpływają na przebieg procesów poznawczych. Nastrój bardzo trudno uchwycić, przeważnie wiemy, w jakim nastroju obecnie jesteśmy, ale na pytanie, czym jest on spowodowany jest nam już trudniej odpowiedzieć.

Źródła nastroju są bardzo różne, począwszy od znalezienia złotówki na ulicy poprzez słuchanie lubianej przez nas muzyki aż do odniesienia sukcesu zawodowego.

Interesujące wyniki badań uzyskali Norbert Schwarz i Gerald M. Clore, którzy stwierdzili, że nastrój badanych zależał od pogody. W dni słoneczne uczestnicy byli w lepszych nastrojach i bardziej zadowoleni z własnego życia niż w dni deszczowe. Jednocześnie okazuje się, że uczestnicy eksperymentu bardzo rzadko uważają, że za ich nastrój odpowiada pogoda (Schwarz i Clore, 1983).

Image

Mimo tego, że sam nastrój do tej pory nie został dobrze opisany, ani nie do końca jasne są jego przyczyny, dzięki licznym badaniom dużo wiadomo na temat wpływu nastroju na nasze funkcjonowanie. Wiadomo, że nastrój modyfikuje stosunek do samego siebie - negatywny nastrój sprzyja koncentracji uwagi na własnej osobie, zaś nastrój pozytywny sprzyja koncentracji na obiektach zewnętrznych (Palfa i Salovey 1992). Udowodniono również, że osoby w nastroju gniewnym formułują bardziej stereotypowe sądy o ludziach, niż osoby smutne (Bodenhausen, Shepard i Kramer 1994, za: Łukaszewski, 2003).

Odnotowano także istotne znaczenie nastroju w przetwarzaniu przekazu perswazyjnego. Okazuje się, że w nastroju pozytywnym ulegamy w równym stopniu argumentom silnym i słabym, podczas gdy nastrój negatywny sprzyja krytycyzmowi – wtedy działają na nas argumenty silne (Bless, Bohner, Schwarz, Strack 1990; Bless, Mackie i Schwarz 1992; Bohner, Crow, Erb i Schwarz 1992, za: Schwarz 2002).

Niezwykle interesującym zagadnieniem jest wpływ nastroju na szeroko pojęte funkcjonowanie poznawcze człowieka. Przykładowo, nastrój wyjściowy (dyspozycyjny) różnicuje poprawność rozwiązywania zadań matematycznych – najlepiej radzą sobie z nimi osoby w nastroju pozytywnym, a najgorzej osoby w nastroju negatywnym (Bratton 1995, za: Łukaszewski 2003).

Z kolei nastrój indukowany powoduje różnice w myśleniu dedukcyjnym i indukcyjnym – osoby w nastroju pozytywnym wolniej rozwiązują zadania dedukcyjne, zaś osoby w nastroju negatywnym wolniej rozwiązują zadania indukcyjne (Palfa i Salovey 1992).

 

 

Istnieje także wiele danych wskazujących na związki nastroju z procesami pamięciowymi i uczeniem się, jednak kierunek tych zależności często bywa w poszczególnych badaniach przeciwny. Okazuje się na przykład, że osoby w nastroju negatywnym lepiej uczą się słów o przyjemnym zabarwieniu (Rink, Glowalla i Schneider 1992).

W innych badaniach stwierdzono zaś, że osoby depresyjne, tj. osoby o chronicznie obniżonym nastroju, przejawiają wyraźną tendencję do zgodności pamięci z nastrojem, przypominają sobie więcej historii negatywnych niż pozytywnych, a także gorzej niż osoby niedepresyjne zapamiętują materiał pozytywny, zaś lepiej negatywny (Ruiz-Caballero i Gonzales 1994, za: Łukaszewski, 2003).

Ustalono pewne ogólne reguły wpływu nastroju na funkcjonowanie. Bower sformułował zasadę zgodności poznania z nastrojem, według której nastrój aktywizuje związane z nim materiały w pamięci (Bower, 1981). Oczywistą tego konsekwencją jest łatwiejsze przypominanie sobie treści zgodnych z danym stanem afektywnym.

Reguła zgodności nie ogranicza się tylko do procesów pamięci. W licznych badaniach wykazano związek nastroju z trybem przetwarzania (m.in. Schwarz 1990; 2002, Schwarz i Bless, 1991).

Przyczyną tej zależności jest wysoce adaptacyjna funkcja stanów afektywnych, które pełnią funkcje informacyjną, informują nas o stanie otoczenia i sytuacji w jakiej się znajdujemy (m.in. Schwarz i Clore, 1983).

Pozytywne stany afektywne, dając poczucie bezpieczeństwa, sprzyjają pobieżnemu, heurystycznemu trybowi przetwarzania informacji (top-down).

Negatywne stany afektywne, informując o potencjalnym zagrożeniu, motywują jednostkę do poszukiwania zagrożenia, sprzyjają analitycznemu, sekwencyjnemu przetwarzaniu informacji i koncentracji na szczegółach (bottom-up).

Wnioski

Generalnie nie lubimy być w złym nastroju i jak pokazują wyniki badań robimy wszystko, aby go sobie poprawić. Co gorsza, najczęściej wykorzystujemy do tego metody autodestrukcyjne.

Diane Tice Ellen Bratslavsky i Roy Baumeister (za: Baryła 2003) w serii badań pokazali, że osoby u których wzbudzano negatywny nastrój i przekonanie, że mogą go zmienić wpadały w  pułapkę hedonistycznej samokontroli: zajadały się niezdrową żywnością, zabawiały się puzzlami, grały w gry wideo, przeglądały magazyny zamiast rozwiązywać zadania z mnożenia, które rzekomo miały być wyznacznikiem ich sukcesu zawodowego.

Wyniki badań są jednoznaczne, osoby w negatywnym nastroju z przekonaniem, że mogą go poprawić robiły wszystko aby tak się stało, a najmniej czasu poświęcały na zadanie właściwe.

Co więcej, w żadnej z grup nie zanotowano polepszenia nastroju, żadna z tych czynności nie poprawiła badanym humoru. Tak więc zdrowie, szczupła sylwetka, wynik w ważnym teście zdolności zostały przez uczestników poświęcone dla chwilowej, nieuchwytnej poprawy samopoczucia.

 

 

Zatem czy warto ryzykownie i daremnie, za wszelką cenę poprawiać sobie nastrój?

Czy kiepski nastrój jest winowajcą naszych niepowodzeń i powinniśmy się go wystrzegać?

Wyniki badań (Dessoulavy, Sweklej, Szymura, 2006) wskazują, że wcale „nie taki diabeł straszny”. Okazuje się bowiem, że nie zawsze zły nastrój jest tylko złem, że czasem nawet nie warto go sobie poprawiać.

Image

Mianowicie jak już wspomniałam, według Schwarza i Clore (1983) nastrój negatywny sprzyjają analitycznemu, sekwencyjnemu przetwarzaniu informacji. Pozytywne stany afektywne natomiast sprzyjają pobieżnemu, heurystycznemu trybowi przetwarzania informacji. Wyniki badań (Dessoulavy, Sweklej, Szymura,2006) zdają się to potwierdzać.

Uczestników badania proszono o opisanie na kartce przyjemnego, bądź przykrego wydarzenia (warunki eksperymentalne) lub nie indukowano nastroju (warunek kontrolny). Do pomiaru selektywności uwagi wykorzystano Test Zegarków Moronia oraz Test Ekspresji (autorska modyfikacja Testu Zegarków). Zadaniem badanych było wyszukanie i zaznaczenie wśród 480 schematycznych rysunków ekspresji lub zegarków w czasie 1,5 min.

Zgodnie z przewidywaniami nastrój negatywny spowodował analityczny tryb przetwarzania i poprawił selektywność uwagi. W nastroju negatywnym uczestnicy badania popełniali mniej błędów i wskazywali więcej poprawnych odpowiedzi.

Nastrój pozytywny natomiast, powodując heurystyczny tryb przetwarzania sprawił, iż uczestnicy analizowali więcej bodźców, ale popełniali więcej błędów. Działali bardzo szybko, bezrefleksyjnie, co kosztowało ich popełnianie większej ilości błędów.

Podsumowując, należy pamiętać, że czasem warto pogodzić się z chwilowym złym samopoczuciem, bo nie zawsze usilne poprawianie nastroju rzeczywiście go polepsza, a wręcz przeciwnie, w dłuższej perspektywie taka próba poprawy może mieć opłakane skutki, np. jedzenie bez opamiętania spowoduje nadwagę.

Po drugie zaś, będąc w negatywnym nastroju jesteśmy bardziej krytyczni, mniej podatni na słabe argumenty, analizujemy uważnie szczegóły sytuacji i selektywność naszej uwagi jest efektywniejsza.

Może właśnie w chwilach gorszego nastroju powinniśmy podejmować ważne decyzje, bo jesteśmy racjonalni. Podczas gdy nastrój pozytywny sprawia, że posługujemy się heurystykami, ulegamy argumentom zarówno słabym i mocnym, co nie sprzyja podejmowaniu poważnych decyzji.

Należy sobie zatem zadać pytanie, jakich zadań unikać w zależności od nastroju, ponieważ zarówno dobry jak i kiepski nastrój mają swoje negatywne i pozytywne skutki.

{rdaddphp file=moje_php/autorzy/kdessoulavy.html}

Literatura

  • Baryła W. (2003) Smutne skutki złego humoru. Charaktery, 9, 24-25.

  • Bower G.(1981). Mood and memory. American Psychologist, 36, 129-148.

  • Dessoulavy, K. i Sweklej, J. (2005). Wpływ nastroju wywołanego wspomnieniem zdarzenia emocjonalnego na selektywność uwagi. Studia Psychologiczne, 43/4, 81-90.

  • Dessoulavy, K., Sweklej, J., Szymura, B. Lęk i nastrój jako czynniki wpływające na selektywną funkcję uwagi. Wystąpienie na XIII Ogólnopolskiej konferencji aktualności psychologicznych AKTUALIA, Lublin, kwiecień 2006;

  • Ekman, P., Davidson, R.J. (red.) (1998) Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWP

  • Frijda, N.H. (1998). Różnorodność afektu: emocje i zdarzenia, nastroje i sentymenty. [W:] P. Ekman, R J. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWP

  • Łukaszewski W. (2003). Wielkie pytania psychologii. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

  • Palfai T.P. i Salovey P.(1992). The influence of affect on self-focused attention: Conceptual and methodological issues. Consciousness and Cognition: An Interational Journal, 1, 306-339.

  • Rink M., Glowalla U. i Schneider K.(1992). Mood-congruent and mood-incongruent learning. Memory and Cognition, 20, 29-39.

  • Schwarz N. (1990). Feeling as information: Informational and motivational functions of affective states. W: E.T. Higgins i R.M. Sorentino (red.), Handbook of motivation and cognition: Foundations of social behavior (t. II, s. 527-561). New York: Guilford.

  • Schwarz N. (2002). Situated cognition and the wisdom of feelings. Cognitive tunning. W: L. Feldman Barrett i P. Salovey (red.), The wisdom in feeling (s. 144-166). New York: Guilford.

  • Schwarz, N., Clore, G.L. (1983). Mood, misattribution and judgment of well being :Informative and directive functions of affective states. Journal of Personality and Social Psychology, 45, 513-523.

  • Schwarz N. i Bless, B. (1991). Happy and mindless, but sad and smart? The impact of affectives states on analytic reasoning. In J.P. Forgas (red.), Emotion and social judments (s. 55-71). London: Pergamon.

Dodaj komentarz


Kod antyspamowy
Odśwież

Tagi


Powered by Easytagcloud v2.1

Newsletter

Bądź na bieżąco!

Znajdź nas na Facebooku