Wałęsa - człowiek bufon?

Szczegóły: Utworzono: 09 września 2013; Kamila Pasek

Były Prezydent, tytułowy bohater filmu „Wałęsa. Człowiek z nadziei.”, miał możliwość poznać Lecha Wałęsę, widzianego oczami drugiej osoby, mianowicie reżysera filmu. Zobaczył siebie w postaci obcego człowieka, aktora chcącego jak najlepiej oddać charakter postaci Lidera Solidarności. Prezydentowi nie do końca spodobał się ten obraz, bowiem jego osobiste wyobrażenie na swój temat było nieco inne.

Mimo że do kin nie trafił jeszcze najnowszy film Andrzeja Wajdy „Wałęsa. Człowiek z nadziei”, to nieliczni mogli uczestniczyć w prywatnej projekcji, która odbyła się 02.09.2013 w Warszawie. Wśród zaproszonych gości znalazł się również tytułowy bohater filmu, Lech Wałęsa. Prezydent obejrzał film w towarzystwie swojego syna. Początkowe zachowawcze milczenie Lecha Wałęsy nieco zmartwiło dziennikarzy. Jednak już w udzielonym dla Radia Gdańsk wywiadzie Prezydent chętnie odniósł się zarówno do obrazu, jak i odegranej przez Roberta Więckiewicza postaci. Rola Więckiewicza nie spotkała się z uznaniem Prezydenta.

- Robert Więckiewicz grał trochę bufona, nie byłem takim bufonem, zarozumialcem. A on wybrał koncepcję "ja, ja, ja" - powiedział Lech Wałęsa w rozmowie z dziennikarzem.

Innego zdania są widzowie czy internauci, których zdaniem aktor doskonale oddał postać Lidera Solidarności. O tym, co wpływa na obraz samego siebie i wiedzę o nas samych, wyjaśnia między innymi teoria autopercepcji.

Zdaniem Daryla Bema, autora teorii spostrzegania siebie, to, jakimi jesteśmy ludźmi oraz jakie są nasze postawy, często odkrywamy dzięki samoobserwacji. Samoobserwacja bowiem stanowi ważne źródło wiedzy na temat samego siebie. Już brytyjski filozof, Gilberta Ryle, zauważył, iż ludzie dochodzą do określonych poglądów na temat samych siebie, przywołując w pamięci zachowania typowe dla nich samych. Podobnie jak na podstawie zachowania wnioskujemy o cechach innych ludzi, w taki sam sposób dochodzimy do subiektywnej prawdy o nas samych. Przykładowo, jeżeli przypominamy sobie sytuacje, w których bawiliśmy się na imprezach, to będziemy spostrzegali siebie jako osobę rozrywkową i towarzyską. Najwyraźniej Prezydent nie zachował w pamięci sytuacji, w których głównym priorytetem było jego „Ja”. Nie oznacza to jednak, że takowe nie miały miejsca.

Pozostaje zatem pytanie, kiedy ludzie wnioskują o sobie samych, korzystając z wiedzy zaczerpniętej z samoobserwacji? W wielu sytuacjach, ale nie zawsze. Kiedy ludzie są pewni swoich uczuć czy postaw, nie tracą czasu na analizę własnego zachowania. Obserwacja jest podstawą do wnioskowania o nas samych, w sytuacjach związanych z poczuciem braku pewności, zarówno dotyczących niejednoznacznych wskazówek wewnętrznych, jak i niesprecyzowanych schematów ja dotyczących określonej dziedziny. Wówczas ludzie ustawiają się w roli obserwatora, bazującego na wskazówkach płynących z sytuacji zewnętrznej i na ich podstawie wyprowadzającego wnioski o wewnętrznych stanach. Niewątpliwie autopercepcji sprzyja autokoncentracja. Trudno o lepszą formę koncentracji na własnej osobie niż dwugodzinny film na temat samego siebie. Nie dziwi więc, że Lech Wałęsa, wydając opinię na temat filmu i wydarzeń w nim przedstawionych, skupił się także na swojej osobie oraz na tym, jak została pokazana.

Co, jeśli w związku z określonym zachowaniem wnioski, jakie wysuwa osoba na swój temat oraz wnioski obserwatora, diametralnie różnią się od siebie? Treść wiedzy na swój temat, jaką pozyskujemy drogą obserwacji, zależy w dużej mierze od tego, jakie sytuacje przywołamy w pamięci lub też w jakiej aktualnie sytuacji się znajdujemy. Należy również pamiętać, iż schemat ja ma niezwykłą moc, otóż priorytetyzuje on informacje, wpływając na to, które z nich są zapamiętywane, a które nie. Wpływa też na wszelkiego rodzaju zniekształcenia poznawcze, od ukierunkowania uwagi i spostrzegania począwszy, poprzez zapamiętywanie, na odtwarzaniu informacji skończywszy. W przypadku różnych wniosków wysuniętych na temat zachowania danej osoby, duża rolę odgrywa również różnica pomiędzy aktorem i obserwatorem, bazująca na zupełnie innej perspektywie obserwacji. Wspomniany błąd atrybucji polega na odmiennym interpretowaniu zjawisk, gdy się w nich uczestniczy, tak jak to było w przypadku Lecha Wałęsy, oraz gdy się je obserwuje. Aktor dokonuje atrybucji sytuacyjnej, tłumacząc swoje zachowanie czynnikami zewnętrznymi, z kolei obserwator skupia się na dyspozycjach aktora. W tym przypadku reżyser próbował uchwycić kwestię ważnych przemian społecznych, w dużej mierze upatrując jej przyczyn w cechach postaci Lidera Solidarności, jego postaw czy wiedzy. Nie zawsze to, w jaki sposób myślimy o nas samych, jest zgodne z tym, co myślą o nas inni. Bez względu na to, czy jesteśmy ludźmi, których losy zostaną zapisane na łamach historii świata, czy też przeciętnymi osobami, nasze wyobrażenia na temat własnej osoby nie są wolne od zniekształceń i nigdy nie będą.

Oficjalna polska premiera filmu „Wałęsa. Człowiek z nadziei” odbędzie się 23.09.2013 w Teatrze Wielkim w Warszawie. Tymczasem uroczysta premiera filmu, jaka miała miejsce na festiwalu w Wenecji, spotkała się z uznaniem, wyrażonym owacją na stojąco. Włosi przyjęli z wielkim entuzjazmem pojawienie się na festiwalu Andrzeja Wajdy oraz byłego Prezydenta Lecha Wałęsę, tego drugiego uznając za jedną z największych znakomitości tegorocznej edycji festiwalu. Ciekawe, czy Prezydent w swoich oczach również uznał siebie za gościa honorowego.

Oficjalny zwiastun filmu:

Więcej: Aronson, E., Wilson, T. D., Akert, R.M (1997), „Psychologia Społeczna. Serce i umysł”.

Autor: Kamila Pasek

Redaktor informacyjna

Psycholog społeczny, absolwentka Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej, bloger. W kręgu jej zainteresowań naukowych związanych z psychologią znajduje się seksualność człowieka, psychologia społeczna, psychologia pracy oraz psychologia motywacji, zaś swoimi zainteresowaniami pozanaukowymi dzieli się na blogu: http://spryciara.crazylife.pl