Nowa epoka psychologii
- Szczegóły
- Utworzono: 18 września 2015
- Hanna Kostkowska
Rozpoczęła się nowa era testów psychologicznych. W ich stronę rękę wyciąga genetyka.
Za nasze cechy charakteru w znacznej mierze odpowiada nasze DNA. Czy jestem spontaniczny, emocjonalny, decyzyjny, optymistyczny, cierpliwy, innowacyjny, towarzyski, odporny na stres, pewny siebie? Czy jestem ryzykantem? Na te pytania jesteśmy w stanie odpowiedzieć sami, ale nie będziemy umieli określić, jak bardzo subiektywni jesteśmy.
Test naszego DNA jest pozbawiony tej niepewności – poprzez laboratoryjną i bioinformatyczną analizę DNA można określić nasz profil psychologiczny. Można dowiedzieć się, jakie cechy charakteru odziedziczyliśmy, czyli jacy dokładnie jesteśmy. Na świecie dostępne są tego rodzaju testy, a od niedawna również w Polsce można zamówić taką usługę.
Początki genetyki osobowości
Pierwszym dowodem na dziedziczność cech charakteru były badania z zakresu genetyki behawioralnej prowadzone na bliźniętach jednojajowych i dwujajowych. Dzieci dziedziczą 50% materiału genetycznego od każdego z rodziców. Bliźnięta jednojajowe posiadają w 100% identyczne DNA, a dwujajowe w 50%.Grupa badawcza składała się z bliźniąt adoptowanych od razu po urodzeniu – czyli dorastających w odmiennych środowiskach, oraz bliźniąt dorastających razem. Badania dowiodły, że odmienne środowisko dorastania nie ma wpływu na zestaw cech każdego z bliźniąt. Oznacza to, że cechy charakteru są dziedziczne (Eysenck, 1990).
Badania genetyki molekularnej nad cechami osobowości rozpoczęły się od badań konkretnych genów o określonych, znanych funkcjach. Bazując na założeniu, że procesy w mózgu regulują osobowość, to geny kodujące neuroprzekaźniki lub wchodzące w skład połączeń synaptycznych powiązano z cechami charakteru. Najczęściej badanym polimorfizmem jest fragment wchodzący w skład genu kodującego receptor dopaminy. Pierwsze publikacje dotyczące korelacji tego polimorfizmu z cechą charakteru, jaką jest innowacyjność (poszukiwanie nowości), opublikowano w 1997 (Ebstein et al., 1997).
Skąd zainteresowanie genetyków cechami charakteru?
Genetycy w badaniach osobowości poszukują odpowiedzi na pytania dotyczące przyczyn chorób o podłożu psychologicznym. Począwszy od neurotyczności, bezsenności i ADHD, przez depresję, schizofrenię, a na skłonnościach samobójczych skończywszy. Początkowo uważano, że osoby cierpiące na tego typu zaburzenia posiadają specyficzne geny za nie odpowiadające. Natomiast obecnie jest jasne, że to nie większe fragmenty kodu genetycznego, a małe mutacje w obrębie regularnych genów kodujących np. neuroprzekaźniki, ich receptory czy białka powiązane z przenoszeniem sygnału są przyczyną tych zaburzeń.
Zanim jednak naukowcy doszli do tego wniosku, należało jasno określić, które fragmenty DNA kodują konkretne cechy charakteru. Dopiero wówczas mogli skupić się nad zmianami ekspresji tych cech wywołanych poszczególnymi mutacjami.
Nasze cechy charakteru nie są uwarunkowane jedynie przez pojedyncze geny. To niekiedy ich całe zespoły (poligeniczność) mają wpływ na skomplikowany profil psychologiczny człowieka. Chociaż przed genetyką i psychologią jest jeszcze wiele wyzwań, to obecny stan wiedzy wskazuje, że nasze zachowania, reakcje i interakcje odziedziczyliśmy po naszych przodkach i że są zapisane w naszym kodzie genetycznym.
Jak bardzo zaawansowana jest genetyka osobowości?
W 2010 roku w stanie Tennessee Bradley Waldroup, używając maczety, brutalnie zamordował swoją żonę i jej koleżankę. Nie pozostawało żadnych złudzeń, że jego zachowanie było celowe i zamierzone. Na rozprawie sądowej Bradley powiedział: „Nie jestem z tego dumny”. Mimo braku przesłanek do złagodzenia kary, obrońcy Bradley’a postanowili pokazać ławie przysięgłych większy obraz tej sytuacji. Zdecydowali się na badanie DNA oskarżonego pod kątem posiadania tzw. „genu walki”, czyli genu niosącego wysokie ryzyko agresji i przemocy. Wcześniejsze badania naukowe wykazały, że posiadanie tego wariantu genu i skrajnie patologiczne środowisko dorastania skutkują aspołeczną i socjopatyczną postawą. Taka kombinacja genów i środowiska zwiększa prawdopodobieństwo skazania za przejawy przemocy o 400%.
Mimo sprzeciwu prokuratora, wyniki testu DNA Bradley’a jednoznacznie wskazujące na posiadanie przez niego „genu walki” zostały dołączone do akt. Zdaniem obrony człowiek nie ma wpływu na posiadanie tego genu, tak samo jak nie ma wpływu na skrajne środowisko dorastania. Dlatego wyniki testu DNA powinny być argumentem ku złagodzeniu kary dla mordercy.
Oskarżony o morderstwo I stopnia z żądaną przez prokuratora karą śmierci Bradley Waldroup został skazany za morderstwo II stopnia za zabójstwo umyślne. Przeważającym argumentem były testy jego DNA.
Tego rodzaju złagodzenie kary na podstawie posiadania konkretnego genu nie są wyjątkiem. Wielokrotnie testy DNA były dowodem w sprawach sądowych w USA i Europie. Potwierdza to, jak mocno geny determinują ludzkie zachowanie.
Talent zapisany w DNA
Nasze geny grają pierwsze skrzypce w kreowaniu naszych talentów.
W 1993 roku przeprowadzono badania naukowe mające na celu udowodnienie popularnej do dziś tezy, że ciężka praca nad swoimi umiejętnościami (ok. 10 000 godzin) prowadzi do sukcesu na skalę światową. Zasada 10 000 godzin, jak pisze Malcolm Gladwell w „Outliers”, przekłada się zarówno na osiągnięcia muzyczne – The Beatles, oraz np. osiągnięcia z zakresu programowania – Bill Gates.
Okazuje się jednak, że to interakcja naszych genów i środowiska, w jakim żyjemy, mają największy wpływ na rozwój naszych talentów. Bo gdzie cierpliwość i determinacja do żmudnych i długich ćwiczeń mają swoje źródło? Oczywiście w kodzie DNA…
Miriam A. Mosing z Instytutu Karolinska w Sztokholmie przeprowadziła badania 10 000 par bliźniąt jednojajowych. Stwierdziła, że umiejętności muzyczne są w 40-70% dziedziczne, a ilość godzin poświęconych na ćwiczenia była w jej badaniu nieistotna statystycznie. Oznacza to, że geny mają znaczący wpływ zarówno na zdolność, jak i zdeterminowanie do długiej i żmudnej praktyki. Należy podkreślić, że to również inne cechy charakteru, takie jak kreatywność, innowacyjność i np. pewność siebie, umożliwiły takim sławom jak The Rolling Stones czy Sex Pistols zawładnąć sercami milionów.
Testy DNA charakteru dostępne od ręki
Na polskim rynku testy DNA profilu osobowości oferuje firma „DNA for fun”. Są to badania naukowe, poparte wieloletnimi osiągnięciami genetyki i psychologii. Poddać badaniu można zarówno swoje DNA, jak i DNA swoich dzieci.
Jaki jest cel testowania DNA?
Jeżeli długie i żmudne ćwiczenia (sportowe, muzyczne czy umiejętności miękkich) czynią Ciebie w czymś jedynie dobrym – to zamiast spędzać nad nimi 10 000 godzin, warto szukać nowych rozwiązań. Kierunku bądź nawet pasji, do których tak naprawdę masz predyspozycje. Wyniki testu DNA można również skonfrontować ze swoją samooceną – dzięki czemu można zgłębić wiedzę o samym sobie.
Być może odkrycie na nowo swojej osobowości dzięki testom DNA otworzy kolejny rozdział życia. Natomiast z pewnością taki test osobowości pomoże uniknąć nierealistycznych oczekiwań od naszych dzieci – pozwoli zrozumieć ich charakter, czyli zdolności, zamiłowania i zainteresowania.
Wiedza to potęga
Genetyka jest prężnie rozwijającą się nauką, z dnia na dzień odkrywającą coraz więcej tajników kodu genetycznego. Nie wiemy, jakie odkrycia przyniesie w następnych latach. Wiemy jedno – musimy być na bieżąco, bo ta nauka przyszłości daje nam możliwość „czytania” przeszłości. Nasze DNA jest niesamowitą historią – historią naszych przodków.
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
Komentarze
Niewątpliwie TAK jak inne dziedziny nauki współczesnego świata.
Czy chcemy, czy nie to i tak nas dopadnie.
Niesie wielką wiedzę o nas samych, a zwłaszcza o naszych dzieciach. Tylko czy my tego chcemy?
Niewątpliwie poznać talent swoich dzieci i je odpowiednio ukierunkować to wielki skarb.
Ale jest też druga strona medalu, oprócz talentu poznamy też te ciemne strony.
Przodkowie przecież nie zawsze są idealni.
Życie jednak pokazuje, że profilaktyka jest najskuteczniejs za, dlatego uważam, że GENETYKA to przyszłość.