Psychologia pamięci

Szczegóły: Utworzono: 19 września 2008; Maciej Chabowski

Do mojej domowej biblioteczki trafiły ostatnio dwie nowe książki. Obie wybiegają poza tematykę psychologii społecznej, ale stanowią bardzo interesujące pozycje, które chciałbym Wam Drodzy Czytelnicy przybliżyć. Dziś omówię pierwszą z nich, a wrażeniami z lektury drugiej podzielę się z Wami jeszcze we wrześniu.

Zanim przejdę do przedstawienia książki chciałbym poinformować o drobnej zmianie, która na stałe zagości w publikowanych przeze mnie recenzjach. Mowa o spisie treści prezentowanych przeze mnie książek. Będę go odtąd zawsze zamieszczał na końcu swojego wywodu. Wiem bowiem, że podejmując decyzję o zakupie książki poświęconej psychologii, często czynimy to w oparciu o to, czy zawiera ona konkretne, interesujące nas zagadnienia. Ponadto – jak sądzę – daje to lepszy podgląd na to, na ile wnikliwa i obszerna jest dana pozycja. Wierzę, że informacje te okażą się cenne dla większości osób, które poważnie rozważają nabycie opisywanych przeze mnie książek.

Teraz do rzeczy. W czasach moich studiów poszczególnym dziedzinom psychologii niejako przypisane były pewne podstawowe podręczniki, z których korzystali niemal wszyscy wykładowcy. Był Aronson, Zimbardo, Lindzey i Hall czy „kultowy” Tomaszewski. Starsze i nowsze wydania tych książek krążyły bez przerwy po studentach pozostawiając po sobie wiecznie puste półki bibliotek, co w okresie sesji egzaminacyjnej zmuszało co niektórych do zakupu własnego egzemplarza. Psychologia, jak każda nauka zmienia się jednak, a wysłużone podręczniki ustępują stopniowo miejsca nowym, ciekawszym i bardziej aktualnym pozycjom. Gdybym miał studiować ponownie to do takiego kanonu „nowej fali” dołączyłbym bez wątpienia rodzimy podręcznik „Psychologia pamięci” autorstwa prof. Marii Jagodzińskiej z Uniwersytetu Warszawskiego wydany w tym roku przez Helion. Książka ta to bez wątpienia prawdziwy rarytas dla osób zainteresowanych psychologią procesów poznawczych, a w szczególności pamięcią.

Prof. Jagodzińska zaczyna ją od przedstawienia pamięci jako przedmiotu licznych, interdyscyplinarnych badań. W części tej w ciekawy i przystępny sposób, przybliża też Czytelnikowi historię badań nad tym zjawiskiem obejmującą również koncepcje przednaukowe. Dalej Autorka dokonuje przeglądu metod badawczych stosowanych w tworzeniu i rozwijaniu teorii pamięci. Dobór właśnie takiej tematyki w początkowej części książki poszerza perspektywę i daje możliwość dostrzeżenia najważniejszych zmian w podejściu badaczy do tego tematu.

Druga część książki poświęcona została naturze ludzkiej pamięci. Omówiono w niej m.in. neurobiologiczne podłoże pamięci, systemy i procesy związane z organizacją pamięci, systemy pamięci krótkotrwałej i długotrwałej, procesy kodowania i wydobywania informacji, a także zjawiska związane z procesem i warunkami zapominania.

W części trzeciej Maria Jagodzińska koncentruje się na rozwojowych aspektach pamięci. Dokonuje ciekawego przeglądu rozwoju pamięci w przeciągu życia.

Oceniając ten podręcznik nie sposób nie docenić niezwykle aktualnej i podanej w świeży sposób wiedzy. Mimo, że jest to książka obszerna i zawierająca sporą dawkę „ścisłych” informacji to jednak stanowi ona doskonały przykład na to, że dobrze rozbudowany podręcznik nie musi być wcale nużący. Książka, choć wymaga od Czytelnika znacznej koncentracji, wolna jest od niepotrzebnych wywodów akademickich czy mało istotnych dla omawianych zagadnień badań. Poszczególne tematy zostały w niej omówione w sposób przejrzysty i zrozumiały. Całość wzbogacona została licznymi przykładami obrazującymi konkretne zjawiska i teorie. Na tym jednak nie koniec. Prof. Jagodzińska pokazuje (co niestety nadal stanowi wyjątek w najpopularniejszych podręcznikach akademickich dotyczących psychologii) także w jaki sposób można wykorzystać tę wiedzę w praktyce odnosząc ją do codziennych problemów i zadań.

Wszystko to sprawia, że polecam ją nie tylko studentom, ale i dydaktykom, którzy prowadzą wykłady i ćwiczenia związane z tym tematem. Osoby zainteresowane tą wyjątkową książką zachęcam do zapoznania się z podanym niżej spisem treści (i tak już nieco uogólnionym!) i do jej zakupu. To jedna z tych inwestycji, które się wspomina przez lata jako udane.

Spis treści:

Przedmowa

Część I Badania nad pamięcią

Rozdział 1. Pamięć jako przedmiot badań: Przejawy pamięci, Pojęcie pamięci, Pamięć czy uczenie się? Podstawowe rozróżnienia, Główne problemy, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie. Metafory opisujące pamięć

Rozdział 2. Historia badań: Przednaukowe zainteresowania pamięcią, Pionierzy badań nad pamięcią, Główne podejścia teoretyczne, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca

Rozdział 3. Metody badań: Podstawowy plan eksperymentu w badaniach pamięci, Pomiary pamięci, Zmienne niezależne w badaniach pamięci, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca

Część II Natura ludzkiej pamięci - systemy i procesy

Rozdział 4. Neurobiologiczne podłoże pamięci: Pytania dotyczące relacji między pamięcią a mózgiem, Problem mózgowej lokalizacji pamięci, Podstawowe dane o strukturach anatomicznych mózgu, Metody badania relacji między pamięcią a strukturami mózgu, Neurony i procesy przewodzenia informacji w układzie nerwowym, Badania nad komórkowymi i molekularnymi mechanizmami pamięci, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca

Rozdział 5. Organizacja pamięci - systemy i procesy: Podstawy organizacji pamięci, Jedna pamięć czy kilka?, Procesy przetwarzania informacji a pamięć, Ile jest systemów pamięci?, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie 1. Relacje pomiędzy systemami pamięci - model SPI, Zbliżenie 2. Wyodrębnianie się systemów pamięci w 1. roku życia człowieka

Rozdział 6. Systemy pamięci krótkotrwałej: Krótkotrwałe pamiętanie informacji, Pamięć sensoryczna, Charakterystyka pamięci krótkotrwałej, Pamięć operacyjna, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie. Różnice indywidualne w pamięci operacyjnej a inteligencja płynna, Zastosowanie. Jak powiększyć zakres pamięci krótkotrwałej? Naucz się strategii albo zostań ekspertem

Rozdział 7. Systemy pamięci długotrwałej: Zawartość pamięci długotrwałej, Pamięć proceduralna, Pamięć deklaratywna - semantyczna i epizodyczna, Reprezentacja wiedzy deklaratywnej, Struktura pamięci semantycznej, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie 1. Rozwój bez pamięci epizodycznej - czy wystarczy pamięć semantyczna?, Zbliżenie 2. Czy zwierzęta mają pamięć epizodyczną?

Rozdział 8. Procesy kodowania informacji w pamięci długotrwałej: Wprowadzenie, Formy aktywności podczas kodowania informacji w pamięci długotrwałej, Zapamiętywanie zamierzone i niezamierzone, Konstruktywny i wybiórczy charakter procesów kodowania, Wpływ poziomu przetwarzania na kodowanie informacji, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie 1. Efekt wyższości obrazu, Zbliżenie 2. Efekt działania, Zastosowanie. Jak uczyć się treści tekstów podręcznikowych? Strategia PQ4R, Zastosowanie 2. Jak organizować szkolenia? Manipulowanie czasem

Rozdział 9. Zapominanie: Zapominanie różnych rodzajów informacji, Teorie zapominania, Czynniki wpływające na trwałość przechowywania informacji w pamięci, Adaptacyjne funkcje zapominania, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie 1. Procesy konsolidacji śladów pamięciowych, Zbliżenie 2. Zapomnieć na życzenie - badania nad zapominaniem ukierunkowanym, Zastosowanie 1. Jak przeciwdziałać zapominaniu?

Rozdział 10. Procesy wydobywania informacji z pamięci deklaratywnej: Charakterystyka wydobywania informacji z pamięci deklaratywnej, Modele wydobywania, Mózgowe korelaty wydobywania informacji z pamięci deklaratywnej, Zniekształcenia w przypominaniu, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie 1. Monitorowanie źródła informacji podczas przypominania, Zbliżenie 2. Zaraźliwe błędy - zjawisko konformizmu w pamięci, Zastosowanie 1. Wywiad poznawczy jako procedura wydobywania informacji o zdarzeniu, Zastosowanie 2. Czy hipnoza pomaga w przypominaniu?

Rozdział 11. Pamięć utajona: Pamięć a świadomość, Przejawy pamięci utajonej, Metody badania pamięci utajonej, Porównanie pamięci jawnej i utajonej, Wyjaśnienia teoretyczne, Znaczenie pamięci utajonej, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie 1. Fałszywa sława, iluzja prawdy i inne efekty pamięci utajonej, Zbliżenie 2. Nieświadomy plagiat - jak to możliwe?, Zastosowanie. Nabywanie umiejętności przez pacjentów amnestycznych metodą znikających wskazówek

Część III Pamięć w ciągu życia człowieka

Rozdział 12. Od dziecka do dorosłego - rozwój pamięci: Zależność między pamięcią a wiekiem człowieka, Przejawy pamięci we wczesnym dzieciństwie, Rozwój poszczególnych systemów pamięci, Rozwój strategii pamięciowych, Rozwój metapamięci i kontroli nad pamięcią, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie 1. Czy dziecko pamięta doświadczenia z okresu prenatalnego?, Zbliżenie 2. Jak małe dzieci radzą sobie bez strategii pamięciowych? Przetwarzanie informacji w monologach przed snem i w zabawie tematycznej, Zastosowanie. Czy dziecko może być wiarygodnym świadkiem zdarzenia? (410)

Rozdział 13. Historia życia zapisana w pamięci - pamięć autobiograficzna: Charakterystyka wspomnień autobiograficznych, Metody badania, Organizacja pamięci autobiograficznej, Pamiętanie doświadczeń życiowych, Czy pamięć autobiograficzna jest wierna?, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie. W poszukiwaniu wypartych wspomnień z dzieciństwa - wspomnienia odzyskane czy fałszywe?

Rozdział 14. Pamięć w późnym wieku: Starzenie się pamięci, Słabe i mocne strony pamięci w późnym wieku, Hipotezy wyjaśniające osłabienie pamięci, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca, Zbliżenie. Pamięć prospektywna starszych ludzi (466)

Rozdział 15. Zaburzenia pamięci: Czynniki zaburzające funkcjonowanie pamięci, Rodzaje zaburzeń, Amnezje organiczne, Amnezje funkcjonalne, Zaburzenia pamięci w demencjach, Podsumowanie, Literatura uzupełniająca

Słownik

Bibliografia

Indeks nazwisk

Indeks rzeczowy

Maria Jagodzińska - Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania - Zobacz na stronach wydawnictwa OnePress

Dodaj komentarz

JComments