Co nowego w sprawie ustawy o zawodzie psychologa

Szczegóły

Utworzono: 08 sierpnia 2007

Maciej Chabowski

Ustawa o zawodzie psychologa budzi w środowisku wiele emocji. Do redakcji portali oraz czasopism psychologicznych napływa szereg pytań z nią związanych.

O wypowiedź w sprawie Ustawy poprosiliśmy dr Małgorzatę Toeplitz-Winiewską, członka Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Psychologicznego oraz wiceprzewodniczącą Komitetu Organizacyjnego Izb Psychologów. Rozmowę przeprowadził Maciej Chabowski.

Maciej Chabowski: Punkt 2 Art. 15 Ustawy mówi: „Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi szczegółowe zasady, tryb i warunki uzyskiwania specjalizacji zawodowych przez psychologów, w tym tryb przeprowadzenia egzaminu państwowego, mając na uwadze zapewnienie wysokiego poziomu usług psychologicznych osobom z nich korzystającym.” Obecnie znane są warunki uzyskiwania przez psychologów specjalizacji z zakresu psychologii klinicznej. Jakie rozwiązania przewiduje się jednak w odniesieniu do innych specjalizacji i kiedy możemy spodziewać się wprowadzenia w życie przepisów dotyczących ich uzyskiwania?

Małgorzata Toeplitz-Winiewska: Wszelkie projekty aktów wykonawczych do Ustawy (a taki status będą miały rozporządzenia RM dotyczące specjalizacji) wymagają przede wszystkim powołania organów samorządu zawodowego psychologów, a następnie przygotowania projektów poszczególnych specjalizacji. Specjalizacja w zakresie psychologii klinicznej regulowana przepisami Ministerstwa Zdrowia i wzorowana na specjalizacjach lekarskich. Przepisy te funkcjonują od 1983 roku. Przykład tej specjalizacji może więc stać się podstawą dla formułowania rozwiązań dla innych specjalizacji. Specjalizacje te będą tworzone w miarę potrzeb i projekty ich powołania muszą być przedyskutowane w środowisku psychologów, a więc w tych grupach, które pracują w określonych obszarach psychologii. Dzisiaj nie ma żadnych, nawet wstępnych pomysłów, jakie procedury specjalizacyjne są niezbędne dla podnoszenia kwalifikacji w poszczególnych dziedzinach psychologii i czy określona specjalizacja jest właściwą i jedyną drogą podwyższania tych kompetencji.

M.Ch.: Jakie specjalizacje będzie mógł uzyskać psycholog po wejściu przepisów, o których mowa we wspomnianym wyżej punkcie 2 Art. 15 Ustawy?

M.T-W.: Określenie obszarów podlegających procedurom specjalizacyjnym zaleźć będzie od nas samych, oczywiście konieczne jest wskazanie merytorycznej potrzeby powoływania określonej specjalizacji, tak jak to jest np. w przypadku psychologii klinicznej.

M.Ch.: Kolejne pytanie związane jest z profilem naszego portalu. Wielu psychologów – praktyków pracujących w charakterze psychologa społecznego zastanawia się, jaka będzie ich sytuacja po wejściu odpowiednich przepisów regulujących uzyskiwanie specjalizacji w tym zakresie. Dziś nazywają siebie psychologami społecznymi. Czy psycholog pracujący np. 5 lat w dziale PR może liczyć na to, że dotychczasowe doświadczenie zawodowe ułatwi mu zdobycie specjalizacji w tym zakresie?

M.T-W.: Sadzę, że trzeba jednak będzie sprecyzować, na czym miałaby polegać taka specjalizacja. Pytanie też po co ją wyodrębniać i czy nie korzystniejsze będzie ustanowienie rekomendowania specyficznych umiejętności psychologicznych, a więc zawężenie obszaru działalności, wiedzy i kompetencji niezbędnych do wykonywania zawodu w określonym obszarze. Określenie „psycholog społeczny”, to moim zdaniem wskazanie jedynie, że zajmujemy się społecznymi aspektami ludzkiego działania i mechanizmami społecznymi oddziałującymi na różne obszary psychiki oraz zachowanie człowieka w sytuacjach społecznych. Sprawa specjalizacji wymaga zatem poważnej dyskusji merytorycznej.

M.Ch.: W rozdziale 5 Ustawy mówi się o powołaniu do życia Regionalnych Izb Psychologów. Wielu naszych Czytelników zastanawia się nad tym, w jaki sposób finansowane będzie ich działanie? Czy fundusze będą pozyskiwane w podobny sposób, jak ma to miejsce w przypadku izb lekarskich, tj. z kieszeni pracujących w zawodzie psychologów?

M.T-W.: Ustawa wyraźnie określa, że samorząd zawodowy psychologów, podobnie jak inne samorządy zawodowe będzie finansowany ze składek jego członków (ich wysokość będzie ustalana przez Krajowy Zjazd Psychologów), działalności gospodarczej i darowizn. Przynależność psychologów wykonujących zawód, zgodnie z art. 4 jest obligatoryjna, a więc obligatoryjnie trzeba będzie płacić składki.

M.Ch.: Duże zainteresowanie wśród praktyków budzi także aktualna sytuacja dotycząca przepisów wykonawczych i oraz tego, kiedy możemy spodziewać się faktycznego wprowadzenia w życie Ustawy i wynikających z niej rozporządzeń? Innymi słowy, jak wygląda aktualna sytuacja dotycząca Ustawy?

M.T-W.: Wprowadzenie w życie Ustawy, a więc powołanie samorządów regionalnych zależy od nas psychologów. Powstaje pytanie, dlaczego oglądamy się na władzę wykonawczą (Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej) i czekamy, aż ktoś za nas zorganizuje samorząd. Nie ulega wątpliwości, że od początku napotykamy na opór, a nawet działania uniemożliwiające stworzenie tych struktur samorządowych. Chodzi tutaj między innymi o pomysły z nowelizacją ustawy i oddaniem spraw merytorycznych i organizacyjnych w ręce urzędników wraz z rezygnacją z samorządności. Zainteresowanym polecam przeczytanie projektu MPiPS skierowanego już przez RM do Sejmu (dokument ten jest dostępny na stronie internetowej MPiPS). W niektórych prężnych i zdeterminowanych regionach udało się stworzyć regionalne izby, powołać rady i rozpocząć, chociażby wstępną pracę (powołano jak dotąd trzy regionalne izby psychologiczne – świętokrzyskie, podlaskie i zachodniopomorskie). Należy podkreślić, że brak organów samorządu zawodowego uniemożliwia realizację zapisów Ustawy, a dalsze oczekiwanie, że ktoś będzie ją realizował za psychologów prowadzi do całkowitego podporządkowania środowiska władzy administracyjnej.

M.Ch.: W punkcie 1 Art. 61. czytamy: "Osoba, która świadczy usługi psychologiczne, nie mając prawa wykonywania zawodu psychologa, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny." Wiele osób zainteresowanych Ustawą zastanawia się nad tym, gdzie leży właściwa granica między świadczeniem usług psychologicznych, a "nie-psychologicznych". Ze wcześniejszych dyskusji na ten temat wiemy, że zapis ten dotyczy m.in. stosowania określonych narzędzi diagnostycznych oraz wydawania opinii specjalistycznych. Czy w jakiś innych przypadkach będzie można jednoznacznie stwierdzić, że osoba, która nie posiada wykształcenia psychologicznego świadczy usługi stricte psychologiczne, a tym samym łamie przepisy prawa?

M.T-W.: Podstawowe dyskusje wokół tego zapisu dotyczyły psychoterapii (która także jest usługą świadczoną przez inne zawody), a zasady jej świadczenia przez psychologów powinno określić Rozporządzenie Ministra Zdrowia. Całość problemów dotyczących psychoterapii jest w projekcie „Ustawy o niektórych zawodach medycznych”, który jest dyskutowany w sejmowej Komisji Zdrowia. Innym wątkiem dyskusji jest stosowanie umiejętności psychologicznych przy świadczeniu np. pomocy przez inne zawody. Jest oczywiste, iz wykorzystuje się wiedzę i umiejętności psychologiczne w różnych zawodach, ale nie jest to wykonywanie zawodu psychologa. Przepis jest nieprecyzyjny i chodzi w nim o wykonywanie zawodu psychologa, więc trzeba myśleć, iz w tym zakresie powinien zostać znowelizowany.

M.Ch.: W swoim artykule w publikacji "Model kształcenia psychologa" zwraca Pani uwagę na problem finansowania stażu zawodowego psychologów. Czy któraś z podanych tam przez Panią możliwości została zaakceptowana i obowiązywać będzie po wprowadzeniu ustawy w życie? Jak finansowany będzie staż?

M.T-W.: Powstał w Ministerstwie Pracy wstępny projekt dotyczący stażu zawodowego psychologów. Był on przez nas (Towarzystwa reprezentowane w KOIP) dyskutowany i opatrzony uwagami. Niestety w momencie, gdy 6 czerwca 2006 roku MPiPS postanowiło zaprzestać prac nad wdrażaniem Ustawy – co jest jego ustawowym obowiązkiem – wszelkie projekty zostały zawieszone. Obecnie w ministerialnej „nowelizacji ustawy” w ogóle rezygnuje się ze stażu. Takie rozwiązanie uniemożliwi nam uzyskiwanie Europejskiego Dyplomu Psychologa, który daje prawo wykonywania zawodu w krajach UE.

M.Ch.: Na koniec chyba jedno z najczęściej pojawiających się pytań. Sporo kontrowersji związanych z Ustawą dotyczy uprawnień do prowadzenia psychoterapii. Przeciwnicy ustawy obawiają się, że po jej wejściu osoby, które nie są psychologiami, a ukończyły różnego rodzaju szkoły psychoterapeutyczne (uzyskując certyfikaty wewnętrzne oraz te wydawane przez PTP) utracą możliwość pracy w charakterze psychoterapeuty. Z innych źródeł napływają informacje, że odpowiednie uregulowania znajdą się w odrębnej ustawie dotyczącej zawodu psychoterapeuty. Opinie na ten temat są sprzeczne. Co zatem faktycznie zmienia Ustawa i jakie będą jej konsekwencje dla grupy „terapeutów-nie-psychologów”?

M.T-W.: Ustawa dotyczy wyłącznie psychologów, którzy maja prawo wykonywać psychoterapię. Nie odbiera zatem – jak niektórzy interpretują – prawa wykonywania psychoterapii przez inne zawody. Jak wcześniej wspomniałam, regulacje dotyczące psychoterapii są już w pracach sejmowych.

M.Ch.: Dziękuję, że zgodziła się Pani odpowiedzieć na nasze pytania.

Dr Małgorzata Toeplitz-Winiewska jest psychologiem. Od lat działa w Polskim Towarzystwie Psychologicznym. Zajmuje się tam m.in. kierowaniem całością prac Towarzystwa, ze szczególnym uwzględnieniem regulacji prawnych dotyczących wykonywania zawodu tzn. ustawą o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, rozporządzeniami dotyczącymi psychologów oraz standardami psychologicznych świadczeń zdrowotnych. Pracuje także jako wykładowca na Wydziale Psychologii UW oraz w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej.

Jej działalność zawodowa koncentruje się na zagadnieniach psychologii sądowej: problematyka przestępczości nieletnich, agresja, agresywność problematyka etyki zawodowej psychologów. Jej hobby to praca w ogrodzie i podróże.

Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")

e-mail: