Tożsamość narodowa
- Szczegóły
- Utworzono: 26 listopada 2014
- Aleksandra Dymanus - Gaudyn
„Mieć tożsamość narodową to znaczy dysponować językiem, pozwalającym wyrażać przynależność narodową.”- M. Billing
„Dwie osoby należą do tego samego narodu, jeżeli i tylko jeżeli uczestniczą w tej samej kulturze”- E.Gellner
Francuski socjolog Alain Touraine podkreśla, że świadomość własnej tożsamości nigdy nie jest świadomością teraźniejszości, ale przede wszystkim świadomością przeszłości. Najbardziej znaczącą wspólnotą, w której formowana jest nasza społeczna tożsamość, jest naród. Dlatego mówiąc o tożsamości narodowej, należy zastanowić się nad tym, czym w rzeczywistości jest naród i jakie czynniki go tworzą.
Naród
Naród to zbiorowość ludzka, grupa o szczególnych cechach. Naród jako wspólnota ma swoją odrębność. Jest trwałą, historycznie wytworzoną zbiorowością etniczną ludzi mówiących najczęściej tym samym językiem, zamieszkującym to samo terytorium, skupionych wokół wspólnych wartości, o wykrystalizowanej świadomości narodowej, mające wspólne państwo lub dążące do jego wykształcenia oraz należących do wspólnego systemu ekonomicznego.
Warto zaznaczyć, iż wspólnota potrafi chronić swą integralność przed zagrożeniami zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi oraz dąży do utworzenia państwa na zajmowanym przez siebie terytorium. A wspólne terytorium jest podstawowym warunkiem formowania się społeczeństw. Natomiast w sytuacji utraty państwowości umie pielęgnować i rozwijać więzi (obyczaje, język, kulturę itp.). Zmierza bądź to do odzyskania niepodległości, bądź też do zapewnienia sobie politycznych gwarancji autonomii bytu narodowego, jeśli została zmuszona do emigracji poza tereny, na których jako naród się ukształtowała.
Tożsamość narodowa
Tak więc w pojęciu tożsamości ważne są dwa aspekty. Pierwszy z nich to pamięć własnej przeszłości i świadoma antycypacja przyszłości, tworzące poczucie ciągłości istnienia. Drugi aspekt ma związek z postrzeganiem odmienności i dotyczy świadomej różnicy między kategorią „my” a kategorią „inni”.
Wielu autorów dostrzega, że postawy, emocje, wyobrażenia na temat własnego narodu są zróżnicowane. A co za tym idzie kategoryzacja na patriotyzm i nacjonalizm. W tym ujęciu patriotyzm to miłość do własnego kraju, postawa poszanowania i umiłowania ojczyzny. Troska o dobro wspólne, stawianie dobra kraju ponad interes osobisty. Patriocie zależy na rozwoju kulturalnym i oświatowym społeczeństwa. Jeden z największych autorytetów, Jan Nowak – Jeziorański, pisał, iż patriotyzm jest ciepło kojarzącym się, pozytywnym uczuciem, a nacjonalizm – światopoglądem szkodliwym i niebezpiecznym. A więc nacjonalizm oznacza przypisywanie swojemu narodowi wartości najwyższej. Czyli przekonanie o wyższości własnego narodu nad innymi. Może usprawiedliwiać ekspansje i agresje wymierzoną w inne grupy etniczne czy narody. Skrajną postacią nacjonalizmu jest szowinizm, który wyraża się w bezkrytycznym stosunku do własnego narodu. Nie dostrzega jego wad i wyolbrzymia zalety. Prowadzi do wyzysku, dyskryminacji oraz nietolerancji.
Jednak często bywa tak, że różnica między tymi dwiema postawami jest subtelna, a ich oddzielenie trudne, tak więc niektórzy autorzy poprzestają na terminie ‘nacjonalizm’, uznając, że ma on różne aspekty.
Język
Kolejnym ważnym czynnikiem jest wspólny język ojczysty. Język silnie łączy osoby tej samej narodowości i jednocześnie wyróżnia spośród przedstawicieli innych narodów. Na podstawie języka naród określany jest jako etniczna wspólnota językowa, tak więc mowa jest jednym z ważniejszych czynników budujących poczucie wspólnoty. Jednak nie można twierdzić, że tylko język jest wyróżnikiem tożsamości narodowej. Najczęściej jednak to język jest wskaźnikiem przynależności do określonego narodu oraz najlepszym łącznikiem z własnym narodem.
Kultura
Czynnikiem, który decyduje o poczuciu wspólnoty i o odczuwaniu odrębności od innych grup, może być również kultura. Obowiązki wobec własnego narodu, w tym wobec jego kultury, wymagają od każdego z nas świadomej i roztropnej troski o różne jego elementy. W ten sposób wypowiadamy się na temat swej tożsamości narodowej, dokonujemy samookreślenia swej przynależności do wspólnoty Polaków, wyrażamy patriotyzm, czyli miłość do własnej Ojczyzny. Naród musi posiadać także jednoczącą go ideę. Dla odczuwania wspólnoty narodowej ważne jest bowiem podzielanie tych samych wartości. W ujęciu niektórych autorów (np. Smitha) były one przede wszystkim wartościami ze sfery kultury politycznej. Należą jednak do nich również wspólne aspiracje, jak i wiara, która łączy ludzi ze sobą, w ich ojczyźnie.
Religia
Ostatnim składnikiem, o którym wspomnę, jest religia, jako istotny element tożsamości narodowej. Religia dostarcza język symboli, obrzędów i obyczajów, co ułatwia wyrażanie narodowej tożsamości. W historycznym ujęciu tożsamość religijna dawała początek kształtowaniu się poczucia odrębności etnicznej i narodowej. Wszak zanim ludzie myśleli o sobie w kategoriach narodowych, widzieli siebie przede wszystkim jako chrześcijan, żydów, muzułmanów lub wyznawców jakiejkolwiek innej religii. „Siła penetracyjna organizacji religijnych” miała wielki wpływ na rozwój tożsamości etnicznej i narodowej przeróżnych ludów. Organizacje religijne przyczyniły się wielce do rozwoju oświaty.
Tożsamość narodowa „przenika życie codzienne w znajomy sposób, a nacjonalistyczna, zdroworozsądkowa retoryka stanowi niezauważalne tło życia publicznego”. A zatem skupiając się na potocznych sytuacjach, możemy rozwinąć spostrzeżenie Billiga, że tożsamość narodowa tkwi w tym, co ‘banalne’ i codzienne. Natomiast omawiając codzienność jako sferę sceny, należy koniecznie zacytować Ervinga Goffmana, który twierdzi, że życie społeczne jest w swojej naturze teatralne i że niezmiennie odgrywamy konkretne role.
Te wszystkie rzeczy są ważne, by potrafić lub próbować zrozumieć, jak ważny jest kraj, wspólnota – ta jedność, która łączy i zrzesza ludzi pozornie sobie obcych i obojętnych. Tożsamość narodowa ciągle utrzymuje się w globalizującym się świecie. I wydaje się, że naród nadal stanowi pierwszorzędną kategorie pojęciową, wokół której kształtowana jest tożsamość.
Bibliografia:
- Burszta J. (2004). Różnorodność i tożsamość antropologia jako kulturowa refleksyjność. Poznań: Wyd. Poznańskie
- Edenson T. (2004). Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Kubacka- Jasiecka D., Kuleta M. (2008). W kręgu psychologicznej problematyki tożsamości.Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego
Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")
