"Kłusownictwo seksualne" w oczach młodych kobiet i mężczyzn

Szczegóły: Utworzono: 02 maja 2007; Hanna Brycz

Drodzy Czytelnicy,

Celem krótkiej notki z zakresu ewolucyjnej psychologii społecznej jest zaprezentowanie procesu spostrzegania przez obserwatorów ciekawego zjawiska, jakim jest przechwytywanie dla siebie partnera, który już cieszy się stałym związkiem.

Najpierw postaram się przybliżyć idee psychologii ewolucyjnej, potem przedstawię na czym polega kłusownictwo seksualne, by na końcu zaprezentować krótkie podsumowanie własnych badań.

I

Psychologia ewolucyjna wieści, że spostrzeganie różnic międzypłciowych wynika z różnych kosztów czynności seksualnych: kobiety troszcząc się o potomstwo, koncentrują się na zapewnieniu dobrobytu; mężczyźni troszcząc się o propagację własnych genów, dbają o wierność seksualną partnerki – by inwestować w swoje, a nie cudze potomstwo.

Wynika stąd, że kobiety są bardziej zazdrosne o zdradę emocjonalną, mężczyźni zaś – o seksualną (Buss, 1992, Trivers, 1972). Natychmiast rodzi się pytanie o to, czy reakcje na zdradę partnera są automatyczne czy kontrolowane?

DeSteno (2002) w swoich badaniach wykazał, że reakcje na zdradę partnera są automatyczne i emocjonalne (jak reakcja na widok węża). Z kolei Barret i inni (2006) postulują, że zawsze w perceptualną pierwotną reakcję na zdradę (automatyczną) wikła się reakcja kontrolowana, poznawcza, związana z przetwarzaniem dużej liczby danych. Dalsze rozumowanie wywodzi się z ostatniego podejścia.

II

David Schmitt & David Buss (JPSP, 2001) w słynnym artykule Human mate poaching definiują zjawisko “kłusownictwa seksualnego” jako „Odbieranie partnera, który już jest w stałym związku” (s.894). Zachowanie takie stanowi zarówno pokusę jak i ewolucyjnie wypracowaną strategię pozyskiwania partnera do:

Przelotnego romansu

Stałego związku

Autorzy wykazali, że 85% badanych (kobiety i mężczyźni), w stałych związkach, deklarowali, że byli uwodzeni przez innych, zaś 50% przyznawało się, że dopuszczali się „kłusowania seksualnego” – uwodzili osoby zaangażowane w stały związek.

Ludzie stosują różne taktyki i strategie „seksualnego kłusownictwa”, jak:

Pysznienie się urodą (efektywniejsze kobiety)

Hojność - bogate zasoby (efektywniejsi mężczyźni)

Porównywanie z rywalem/ką – zaniżanie jej/jego urody

Porównywanie z rywalką/em – wskazywanie, że jest mniej pożądany/a ze względu np. na cechy osobowości

Budowanie więzi lub kuszenie „łatwym seksem”

Udawanie przyjaźni dla pary – przeczekiwanie do dogodnego momentu dla „aktu kłusowania”

Buss i współpracownicy zatroszczyli się o ocenę kosztów i zysków przejawiania takich zachowań.

Wskazali oni, że ZYSKI można rozpatrywać, jako: rzeczywiste zyski materialne i niematerialne; różnorodność w seksie, ekscytacja, rozwój osobowości, rewanż za zdradę partnera, poczucie dumy i zwycięstwa, zyskiwanie podziwu innych, zaś KOSZTY w kategoriach: ciąży, konieczności ukrywania się, oszukiwania, możliwości utraty rodziny, przyjaciół, a także nabawienia się chorób wenerycznych, obniżenia samooceny, wyczerpania zasobów, zadawania cierpienia bliskim osobom, a szczególnie własnym lub cudzym dzieciom.

Mimo tak kolosalnych kosztów i ryzyka nienormatywnych technik pozyskiwania partnera, są one powszechne nie tylko wśród ludzi. Małpy chętnie kopulują z młodszymi samcami niższej rangi. Zachowują przy tym ciszę, by nie wzbudzić podejrzeń dominującego samca. Kopulując z dominującym samcem zaś wydają głośne krzyki rozkoszy.

Abstrahując od innych naczelnych, rodzi się pytanie dlaczego ludzie decydują się na „seksualne kłusownictwo”? Zgodnie z psychologią ewolucyjną: Mężczyźni – by mieć dostęp do atrakcyjniejszej partnerki i propagować swoje geny a Kobiety – by mieć dostęp do większych zasobów.

Jednak ludzie zinternalizują w ciągu życia pulę wartości, o których wpływie nie należy zapominać. Rodzi się kolejne pytanie: Czy poprzedzanie (priming) w formie pokusy kłusownictwa wzmaga cenę pewnych wartości i jeśli tak to jakich?

Poprzedzenie to obserwowanie cudzego „kłusownictwa” u kobiet lub u mężczyzn: czy obserwowanie różnych bohaterów K i M prowadzi u spostrzegających (K i M) wzrost natężenia wagi różnych, czy tych samych wartości?

Schwartz i Rubel (2005) wskazują, że mężczyźni wyżej cenią wartości, wyrażające otwarcie na zmiany (stymulacja, osiągnięcia, hedonizm, kierowanie sobą, władza (96%)) chętniej rywalizują niż zachowawcze, „przekraczające Ja” kobiety (życzliwość(90%), uniwersalizm, bezpieczeństwo).

III Badania własne

Wspólnie z Darkiem Majewskim oraz Anią Miękczyńską przeprowadziliśmy dwa – uzupełniające się eksperymenty dotyczące spostrzegania bohaterów podejmujących zachowania typu „kłusownictwo seksualne” – przechwytywanie partnera do związków długo versus krótkoterminowych.

Spodziewaliśmy się, że: Kobiety - odbierające partnera innej kobiecie - będą mniej lubiane od mężczyzn oraz oceniane jako mniej moralne (negatywny stereotyp).

Ponadto, priming pokusy (przez analizę cudzych zachowań) wzmoże wagę wartości typowo kobiecych w grupach kobiet, a męskich – w grupach mężczyzn (identyfikacja z poszkodowanym).

Nasze zmienne niezależne to:
1. Uzasadnienie zewnętrzne dla „kłusownictwa”- korzystne lub niekorzystne cechy partnera stałego (jedna ze strategii pozyskiwania partnera)
2. Zdobywanie partnera przez „kłusownictwo” do związków długo v. krótkoterminowych
Zmienne zależne: Wszyscy badani losowo przydzieleni do odpowiedniej manipulacji oceniali:
1. na skalach od -5 do +5 atrybucje cech sprawnościowych (odwaga, wola, zaradność, inteligencja) i moralnych „kłusownika” (lojalny, sprawiedliwy, uczciwy, szczery) - sztywny porządek losowy
2. Na skalach od -5 do +5 nasilenie sympatii dla „kłusownika” (lubię, miły, sympatyczny)
3. Wypełnienie kwestionariusza wartości Schwartza (nasilenie wyznawania osobistych wartości)

Eksperyment I prowadzony wraz z Anią Miękczyńską - związki długoterminowe

233 osoby badane (50% kobiet) przydzielono losowo do warunków:

spostrzegania „kłusownika” – kobiety lub mężczyzny

spostrzegania zachowania: uzasadnionego zewnętrznie, nieuzasadnionego i brak informacji o uzasadnieniu (grupa kontrolna)

Plan eksperymentu: 2 płeć „kłusownika” x 2 płeć spostrzegającego x 3 uzasadnienie

Manipulowanie zmiennymi niezależnymi:

Płeć określało imię „kłusownika” i rodzajniki – męskie lub żeńskie

Uzasadnienie dla strategii kłusownictwa, jaką jest obniżanie rangi konkurenta - ukazywanie negatywnych cech jego charakteru, wprowadzano przez opowieści „kłusownika” o negatywnych cech dotychczasowego stałego partnera v. partnerki. Brak uzasadnienia wiązał się z wcześniej zaznaczonymi w tekście pozytywnymi cechami stałego partnera

Związek długotrwały symbolizowało przekonywanie do stałego charakteru relacji

Zmienne zależne:

Uśredniono, wysoce ze sobą skorelowane cechy sprawnościowe i osobno, równie wysoko skorelowane cechy moralne

Uśredniono 3 cechy związane z natężeniem sympatii wobec bohatera

Uśredniono wagę wszystkich „Schwartzowskich” 10 wartości dla każdego badanego

Przeprowadzono MANOVĘ w układzie 2 płeć „kłusownika” długoterminowego x 2 płeć spostrzegającego x 3 uzasadnienie dla wszystkich zmiennych zależnych

Oceny sprawności pozostawały jednolite, niezależnie od warunków eksperymentalnych (wahały się od 0,50 do 1) – brak efektów

n Pojawiły się silne efekty dla moralności (moralność chronicznie dostępna w ocenie innych)

Efekty główne: uzasadnienia dla moralności F(2, 228) = 9,30, p < 0,001 oraz płci „kłusownika” dla moralności F (1, 228) = 9,49, p < 0,003

Efekt interakcji: płeć „kłusownika” x uzasadnienie F (2, 228) = 6,91, p < 0,002

Rys. 1. Ocena moralności "kłusujących" kobiet i mężczyzn

Rys. 2. Oceny moralności "kłusowników" w zależności od zewnętrznego usprawiedliwienia

Rys. 3. Oceny moralności "kłusujących" kobiet i mężczyzn w zależności od uzasadnienia

Sympatia wobec osób porywających partnera z innego związku po to by założyć z nim nowe stadło:

Efekt główny uzasadnienia dla sympatii F (2, 228) = 6,23, p < 0,003

Efekt interakcji płci badanego x płeć „kłusownika” dla sympatii F (1, 228) = 7,69, p < 0,007

Rys. 4. Natężenie sympatii wobec kłusowników w zależności od uzasadnienia

Rys. 5. Natężenie sympatii wobec "kłusujących" kobiet i mężczyzn w oczach innych kobiet i mężczyzn

Ocena własnych wartości: Wcześniejsze spostrzeganie cudzej niemoralności („kłusownictwa”) może wzbudzać strategię samokontroli przeciwdziałającej uleganiu pokusie - Może więc wzmagać wagę niektórych wartości (z kręgu prospołecznych i bezpieczeństwa u kobiet, a władzy w spostrzeganiu mężczyzn)

Rzeczywiście tak się stało: Efekty główne płci badanego dla życzliwości: F (1, 228) = 9,14, p < 0,004; dla uniwersalizmu F (1, 228) = 7,67, p < 0,007

Efekty główne płci „kłusownika” dla: władzy F (1, 228) = 13,04, p < 0,001 oraz bezpieczeństwa F (1, 228) = 6,70, p < 0,02

Rys. 6. Waga wyznawanych wartości przez badane kobiety i mężczyzn

Rys. 7. Wpływ spostrzegania płci "kłusującej" osoby na wagę wyznawanych przez osoby badane wartości

Wnioski

„Kłusownictwo” obserwatorzy oceniają w kategoriach moralności, a nie sprawności

Kobiety, w przeciwieństwie do mężczyzn (działa uzasadnienie, łagodniejsze oceny) oceniane są jako bardziej niemoralne, niezależnie od uzasadnienia

Kobiety bardzo nie lubią innych kobiet – odbierających partnera, bardziej lubią mężczyzn, odbierających partnerkę

Mężczyźni średnio - nie lubią wodzących na pokuszenie kobiet (sami wolą kłusować?), a jeszcze bardziej nie lubią innych „kłusowników”

Kobiety silniej niż mężczyźni cenią sobie życzliwość i uniwersalizm

Badani, obserwując kłusownictwo mężczyzn wyżej cenią sobie władzę i bezpieczeństwo

Eksperyment II wspólnie z Darkiem Majewskim – związki krótkoterminowe (romans)

239 badanych (połowa kobiet) - przydzieleni losowo do warunków obserwowania „kłusowników” kobiet v. mężczyzn w warunkach uzasadnionych, nieuzasadnionych lub kontrolnych (manipulacja identyczna jak w EI, jedynie pozyskiwanie do kontaktu przelotnego, zamiast długotrwałego), pozyskiwanie partnera do związku krótkotrwałego (przeżycie wspólnej przygody)

Zmienne zależne – identyczne jak w poprzednim badaniu

Wyniki:

Zmienne niezależne nie różnicowały ocen sprawności, które okazały się dość wysokie od 0,85 do 1,09)

Efekty główne dla Moralności: płci badanego F (1, 228) =6,84, p < 0,02; usprawiedliwienia F (2, 228)=11,57, p < 0,001

Interakcji dla moralności: płci badanego x płeć „kłusownika”: F (1, 228)= 5,35, p < 0,03

Rys. 8. Moralność krótkoterminowych "kłusowników" w oczach kobiet i mężczyzn

Rys. 9. Moralność "kłusowników" w zależności od manipulacji uzasadnieniem

Rys. 10. Jak kobiety i mężczyźni oceniają "kłusowników" w zależności od ich płci?

Sympatia dla krótkoterminowych „kłusowników”: Efekt główny dla lubienia – tylko w przypadku usprawiedliwienia (potwierdzenie skuteczności manipulacji F (2, 228) = 8,58, p < 0,001

Efekty interakcji dla lubienia: płeć x płeć F (1, 228)= 7, 46, p< 0,008 oraz płeć x płeć x usprawiedliwienie F (2, 228) = 2,97, p =0,05

Rys. 11. Lubienie "kłusowników" w zależności od uzasadnienia ich kłusownictwa

Rys. 12. Natężenie sympatii badanych kobiet i mężczyzn dla "kłusujących" kobiet i mężczyzn

Wnioski

Polowanie na przygodę miłosną niesie moralne potępienie, głównie kobiet i przez kobiety

„Kłusownicy”- nie są lubiani, ale zwłaszcza nie są lubiane kobiety

Kobiety, które oceniają inne kobiety, odbierające partnera, wyżej niż analogiczna grupa mężczyzn, cenią sobie życzliwość, uniwersalizm, kierowanie sobą i osiągnięcia, zależność ta nie występuje, gdy oceniani są „polujący” mężczyźni

Mężczyźni cenią sobie stymulację, gdy obserwują „kłusowników” tej samej płci bardziej, gdy sytuacja nie posiada uzasadnienia (niż gdy je ma)

Kobiety oceniające „kłusownika-kobietę” niżej cenią tradycję w sytuacji manipulowania uzasadnieniem niż wtedy, gdy oceniają „kłusowników - mężczyzn”.

Podsumowanie

Kobiety ferują surowsze wyroki moralne wobec innych kobiet – kłusowników (choć nie wobec mężczyzn)

„Kłusownik - kobieta” jest przez wszystkich mniej lubiana

Priming pokus wzmagał wyznawanie najbardziej cenionych dla określonej płci wartości

Wyniki dotyczą sądów obserwatora i będą znacznie różnić się od sądów na własny temat!

Podsumowanie literackie…

Najgorszy nad wszystkie grzechy –
Grzech, pozbawiony uciechy
Stanisław Jerzy Lec

{rdaddphp file=moje_php/autorzy/hbrycz.html}

Literatura

Barrett H., C., Frederick D., Haselton M., Kurzban R.. (2006). Can manipulation of Cognitive Load Be Used to Test Evolutionary Hypothesis? Journal of Personality and Social Psychology, 91, 3, 513- 518.

Buss D., Larsen R., Western D., Semmelroth J (1992). Sex differences in jealousy: Evolution, physiology, and psychology. Psychological Science,3, 251-255

DeSteno, D., Bartlett, M. Y., Braverman, J., & Salovey, P. (2002). Sex differences in jealousy: Evolutionary mechanism or artifact of measurement? Journal of Personality and Social Psychology, 83, 1103–1116.

Schmitt D., Buss D. (2001). Human Mate Poaching: Tactics and Temptations for Infiltrating Existing Mateships. Journal of Personality and Social Psychology, 80,6, 894-917.

Schwartz S., Rubel T. (2005). Sex Differences in Value Priorities: Cross – Cultural and Multimethod Studies. Journal of Personality and Social Psychology, 89, 6, 1010 – 1028.

Trivers, R. (1972). Parental investment and sexual selection W: B. Campbell (red.) Sexual selection and the descent of man: 1871 - 1971 (s. 136-179). Chicago: Aldine.