Rola afektu w myśleniu i relacjach społecznych

Szczegóły

Utworzono: 10 maja 2007

Joseph P. Forgas

Dowody empiryczne

Istnieją zatem poważne teoretyczne przesłanki, wg których afekt pełni znaczącą i wieloraką rolę w stosunku do tego w jaki sposób ludzie postrzegają otaczający ich świat, a także odbierają wrażenia, formułują sądy oraz zachowują się w różnorodnych sytuacjach społecznych.

Bardziej obszerne przybliżenie infuzji afektu

Nieracjonalne przewidywania odnośnie relacji czy sytuacji wobec obiektów wyprowadzone z Modelu Infuzji Afektu powinny być silniejsze wówczas, gdy zadanie jest bardzo złożone, długie, czasochłonne i kompleksowe, co z kolei wymaga przetwarzania głębokiego i zasobożernego.

To założenie zostało przetestowane w kilku eksperymentach, w których złożoność sytuacji społecznych była tak aranżowana, żeby stworzyć mniej lub bardziej wymagające warunki dla otwartego i głębokiego przetwarzania.

Weźmy na przykład pod lupę zachowania i cechy par, które znajdują się w takim miejscu jak restauracja czy kawiarnia. Dobrze dobrane ze sobą pary powinny pożerać mniej zasobów i słabo angażować procesy poznawcze – myślenie analityczne, ze względu na swoją zwyczajność i dopasowanie, niż pary, w których partnerzy są wyraźnie źle dobrani ze względu na cechy takie jak wiek czy atrakcyjność fizyczna.

Niedopasowanie takiej pary powinno angażować naszą uwagę i uruchamiać procesy analityczne, które pomogą nam zrozumieć dlaczego ta para jest ze sobą w tym miejscu. W kilku eksperymentach testowaliśmy te założenia (Forgas, 1993; 1995b).

W kontrolowanych badaniach odtworzyliśmy taki właśnie scenariusz restauracyjny, w którym pary były dopasowane ze względu na cechy takie jak atrakcyjność fizyczna, wzrost lub wiek, albo też były kompletnie pod tymi względami nieprzystające. Badani byli wprowadzani w radosny lub smutny nastrój poprzez filmiki, mające na celu to uczynić, a następnie obserwowali pary dobrze i źle dobrane.

Ich opinie wykazały istotny wpływ nastroju, w którym zadowoleni badani formułowali bardziej pozytywne sądy na temat prezentowanych par, niż osoby o obniżonym nastroju.

Co ciekawe – gdy pary były źle dobrane, to afekt wywierał silniejszy wpływ na sądy, niż gdy pary były typowe i dobrze ze sobą dobrane (Forgas, 1993, 1995b). Siła efektu wpływu nastroju na sądy była większa im bardziej pary były źle dobrane, słabsza – gdy pary były częściowo źle dobrane a częściowo dobrze, i wreszcie najsłabsza - gdy pary były dobrze dobrane (Forgas, 1995b).

Podobne rezultaty uzyskaliśmy, gdy pytaliśmy badanych co sądzą o ludziach zróżnicowanych pod względem prototypowości (Forgas, 1992).

Analiza tempa przywoływania z pamięci utajonej informacji na podstawie której formułowane były sądy wykazała, że dłużej trwało to wówczas, gdy chodziło o osoby atypowe i niezwykłe oraz korespondowało to z silniejszą infuzją w tych bardziej złożonych czasach reakcji.

O dziwo takie same efekty osiągane były, kiedy ludzie opisywali bardziej realistyczne sytuacje, mianowicie swoje własne relacje z bliskimi ludźmi (Forgas, 1994).

Wbrew intuicji wpływ nastroju był większy, kiedy angażowane były bardziej rozległe, konstruktywne strategie do radzenia sobie z o wiele bardziej złożonymi, trudnymi, niż łatwymi kwestiami.

Podsumowując, seria eksperymentów przedstawionych powyżej wskazuje na rozkład intensywności infuzji afektu w relacjach interpersonalnych i umysłowych reprezentacjach poznawczych. W podobny sposób może to wyglądać w przypadku realnych sytuacji społecznych, z jakimi się zmagają ludzie na co dzień, co zobaczymy już za chwilę.

Afekt i poznanie: Interpretacja obserwowalnych zachowań

Afekt może także wpływać na to, jak obserwowane zachowania społeczne są postrzegane i dekodowane.

Te hipotezy były testowane (Forgas, Bower & Krantz, 1984) poprzez pytanie smutnych lub szczęśliwych badanych o ocenę swoich własnych oraz swoich partnerów interakcji zachowań na taśmie video.

Zgodnie z przewidywaniami, weseli badani dostrzegali jednoznacznie pozytywne zachowania i umiejętności komunikacyjne i zaledwie kilka niewłaściwych, nieumiejętnych zachowań – zarówno w odniesieniu do siebie jak i swoich partnerów, odwrotnie niż osoby w negatywnym nastroju – Ci drudzy widzieli o wiele więcej złych i nieprzystosowawczych zachowań.

Ten efekt potwierdza, że torowanie afektem będzie subtelnie wpływało na postrzeganie, kodowanie i dekodowanie obserwowanych przez ludzi złożonych sytuacji społecznych. Zatem uśmiech, który w pozytywnym nastroju moglibyśmy odebrać jako przyjazny, będzie odebrany jako niezręczny lub cyniczny, kiedy znajdziemy się w negatywnym nastroju.

Późniejsze badania wykazały, że ten efekt występuje również, kiedy ludzie mają za zadanie ocenić samych siebie.

Ludzie w negatywnym nastroju formułowali o wiele więcej negatywnych, autodeprecjujących i krytycznych sądów i opinii na temat swojego zachowania, zaś ci, którym indukowano pozytywny nastrój spoglądali łagodnym, selektywnym okiem, starając się znaleźć optymistyczne wyjaśnienia identycznych okoliczności (Forgas, Bower & Moylan, 1990; zobacz wykres 1).

Zdumiewającym natomiast jest to, że 'zniekształcenia nastrojowe' mogą również wpływać na ocenę zdarzeń naszych bliskich partnerów (Forgas, 1994). Kiedy partnerzy, którzy trwali w bliskich i trwałych związkach, proszeni byli o ocenę własnych kłótni i konfliktów, ci którym zaindukowano pozytywny afekt postrzegali o wiele łagodniej owe poróżnienia. Te efekty były silniejsze, kiedy konflikty były bardziej złożone i poważne, wymagające głębszego przetwarzania.

Podobne zniekształcenia afektywne można zaobserwować, kiedy ludzie mówią na swój temat, jednak w cechach, o które rzadko na co dzień są pytani (peryferycznych dyspozycjach) i nie mają wyćwiczonych odpowiedzi na nie. (Sedikides, 1995).

Wykres 1. Wpływ nastroju na atrybucję sukcesu i porażki na egzaminie. Osoby będące w pozytywnym nastroju formułowały więcej optymistycznych oszacowań co do odniesienia sukcesu (posiadały bardziej wewnętrzne i stabilne atrybucje) i nie obwiniały się za porażkę (posiadały bardziej zewnętrzne i niestabilne atrybucje). Osoby w negatywnym nastroju formułowały mniej szans na odniesienie sukcesu i obwiniały siebie bardziej za porażkę. ( Forgas, Bower & Moylan, 1990).