Afekt a spostrzeganie, oceny i zachowania interpersonalne

Szczegóły

Utworzono: 07 kwietnia 2006

Jarosław Świątek

Od niepamiętnych czasów wielcy myśliciele, filozofowie, a także zwykli ludzie oddawali hołd rozumowi, potępiając przy okazji niszczycielską moc namiętności.

I choć w różnych epokach historycznych działo się to z różnym natężeniem i w różnych proporcjach, a niekiedy nawet zmieniało się podejście z  orientacji na rozum w stronę uczuć (np. Romantyzm), to jednak częściej górę brał racjonalizm a rolę uczuć spychano na drugi tor.

We współczesnej psychologii społecznej czy psychologii w ogóle, do niedawna panował podobny nurt. Ten nurt to orientacja poznawcza, którą to zainteresowanie doprowadziło do utworzenia osobnej gałęzi (w ramach psychologii społecznej) – psychologii społeczno – poznawczej.

Ta orientacja szła w parze z postrzeganiem przez psychologów poznania, afektu i zachowania jako trzech odrębnych podsystemów (Hilgard, 1980) i zajmowania się dwoma z nich (poznanie i zachowanie) – trzeci zupełnie pomijając.

Tymczasem najnowsze dane neurobiologów, psychofizjologów i neuropsychologów pokazują, że te trzy podsystemy nie tylko wpływają na siebie nawzajem, ale również są ze sobą bardzo silnie sprzężone i od siebie uzależnione (LeDoux, 2002; Damasio, 2004), tworząc tym samym jeden potężny układ.

Od niedawna w psychologii wreszcie na pierwszy plan zaczęły wysuwać się zaniedbane procesy emocjonalne. Nastąpił wzmożony proces nadrabiania zaległości w tej materii przez bardzo wielu badaczy (Baron, 1987; Forgas i Moylan. 1987; Mayer i in., 1992; Salovey, O’Leary, Stretton, Fishkin i Drake, 1991; Sedikides, 1992; Fidler, 1991; Ekman, 1992; Lazarus, 2000; Frijda, 1986, za: Forgas i Vargas, 2005).

Emocje a nastroje

Pomimo wzmożonego zainteresowania badaczy kwestią uczuć i ich wpływem na ludzkie zachowanie, również na tej płaszczyźnie można zauważyć pewną nierównomierność zainteresowań eksperymentatorów. Procesami, którymi zainteresowanie jest zdecydowanie największe, są procesy emocjonalne. W o wiele mniejszym zaś stopniu badane są nastroje.

Co zatem sprawia, że emocje są dla badaczy bardziej atrakcyjne niż nastroje?

Emocje są zdecydowanie bardziej intensywne, krótkotrwałe, mają jednoznaczną treść poznawczą oraz obiekt je wywołujący (np. strach czy smutek) i można stosunkowo łatwo zaobserwować ich występowanie.

Nastroje natomiast są mało intensywne, nie mają jednoznacznej treści poznawczej - choć mogą wpływać na procesy poznawcze, są stosunkowo trwałe i nie muszą posiadać obiektu, który je wywołuje (Forgas, 1992a).

Ponieważ zarówno emocje jak i nastroje są specyficznymi i zbliżonymi do siebie procesami psychicznymi, to w dalszej części tekstu, w której będzie mowa o związkach emocji i nastrojów z zachowaniami, posługiwać się będę terminem afekt (skoncentrujemy się na wpływie obu tych procesów na ludzkie reakcje społeczne jako jednolity system, bez rozdzielania ich na osobne procesy).