Wyidealizowany przykład globalnego zastosowania psychologii

Szczegóły

Utworzono: 13 lipca 2015

Philip Zimbardo

Zastosowanie nieodłącznie interesujących nośników, jak gry video i dynamiczne systemy telemedycyny, pozwala zarówno dorosłym, jak i dzieciom na granie głównych ról w zindywidualizowanych programach zarządzania zdrowotnego.

Siła tych mediów została rozszerzona również o telewizję jako daleko sięgające medium służące do przekazywania ważnych komunikatów perswazyjnych o zmianach zachowań, które są niezbędne do radzenia sobie z wieloma społecznymi, ekonomicznymi, politycznymi i zdrowotnymi problemami stojącymi przed ludźmi na całym świecie. Czy psychologia może przyczynić się do skutecznego radzenia sobie z eksplozją liczby ludności w wielu krajach, do wzrostu statusu i stopnia edukacji kobiet oraz do zminimalizowania lub zapobiegania AIDS? Ciężka sprawa, oczywiście. Niemniej jednak dzieje się to obecnie dzięki znakomitej współpracy świadomego producenta telewizyjnego, genialnego psychologa i międzynarodowej agencji, która rozpowszechnia swoje nietypowe wiadomości na całym świecie (Bandura, 2002; Smith, 2002).

Promowanie planowania rodziny

Eksplozja liczby populacji na całym świecie to jeden z naszych najbardziej naglących, globalnych problemów. Ekologicznie zrównoważony rozwój i wzrost są kwestionowane przez różnorodność splecionych zjawisk, takich jak wysoki wskaźnik dzietności w wielu krajach, połączony z suboptymalną liczbą narodzin w innych, a także radykalny wzrost długowieczności w niektórych krajach wraz z rozprzestrzenianiem się śmiertelnych chorób zakaźnych w innych. Jednym ze sposobów kontroli narodzin w przeludnionych krajach jest aktywne zaangażowanie kobiet i mężczyzn w planowanie ich własnych rodzin. Jednak pytanie brzmi: jak przeprowadzić to skutecznie i sprawnie, skoro większość dotychczasowych działań przyniosło minimalne sukcesy?

Producent telewizyjny z Meksyku, Miguel Sabido, nakręcił seriale, które pokazywały w kolejnych odcinkach codzienne dramaty i zawierały prospołeczne komunikaty o praktykowaniu planowania rodziny oraz inne, promujące piśmienność i edukację kobiet. Wplecione w narrację komercyjnych historii były elementami zaczerpniętymi z socjo-kognitywistycznej teorii Alberta Bandury mówiącej o znaczeniu modeli społecznych w kształtowaniu pożądanych zachowań (Bandura, 1965, 1977, 1986). W wielu hiszpańskojęzycznych krajach większość członków rodzin żarliwie ogląda telenowele każdego dnia w celu śledzenia rozwijających się tygodniami lub miesiącami wątków. Widzowie identyfikują się z atrakcyjnymi, pożądanymi modelkami, nie identyfikują się natomiast z tymi, których działania odbierane są jako odpychające, lub którzy stwarzają niepotrzebne problemy tym „dobrym” bohaterom. W niektórych scenariuszach występują też aktorzy reprezentujący „przejściowe postaci”, zaczynające od zachowań niepożądanych lub wysokiego ryzyka, ale potem zmieniających się w społecznie właściwych kierunkach. Po kilku odcinkach przewidywane jest informacyjne lub społeczne wsparcie dla sprawy ze strony celebrytów, urzędników państwowych lub członków duchowieństwa. Ta dodatkowa ścieżka wpływu na zmianę zachowań dodaje kluczowy element w tworzeniu połączeń w osobistych sieciach społecznych widzów lub lokalnych społecznościach jako dodatek do bezpośredniej drogi od przekazów medialnych do pożądanych zmian w docelowych

Czy to naprawdę działa? Po obejrzeniu meksykańskich programów promujących planowanie rodziny wiele kobiet zapisało się do klinik planowania rodziny. 32-procentowy wzrost liczby kobiet, które zaczęły korzystać z takich usług, był zbliżony do wzrostu liczby osób korzystających z antykoncepcji. To prawda, nawet jeśli nie było tam nigdy wyraźnego przesłania o stosowaniu antykoncepcji przy planowaniu rodziny (przez wzgląd na negatywny stosunek Kościoła katolickiego do tego sposobu kontroli urodzeń). Innym kluczowym rezultatem był większy poziom medialnej ekspozycji tych prorodzinnych seriali telewizyjnych, większy był odsetek kobiet stosujących antykoncepcję, a także „wiele razy” omawiających planowanie rodziny z małżonkiem (Bandura, 2002).

Zapobieganie szerzeniu się AIDS

Te seriale zostały pokazane w Afryce, w jednym z regionów Tanzanii, a ich oddziaływanie zostało porównane z regionem kontrolnym, gdzie telewidzowie nie oglądali tych seriali (zobaczyli oni te same odcinki później). Jednym z prospołecznych efektów był wzrost liczb nowych zwolenników planowania rodziny wynikający z oglądania tych przejmujących seriali, w porównaniu do braku zmian w regionie kontrolnym. Siedemnaście segmentów zostało włączonych do ogladania seriali w Tanzanii w celu zapobiegania szerzeniu się wirusa AIDS, szczególnie częstego u kierowców ciężarówek, którzy uprawiają seks bez zabezpieczenia z setkami prostytutek pracującymi na trasie ich przejazdów. Aktorzy odmalowywali grą pozytywne wzorce praktykowania bezpiecznego seksu, ci z nich, którzy tego nie robili – umierali później na AIDS. Dystrybucja prezerwatyw wzrosła w następstwie oglądania seriali, podczas gdy w regionie, w którym nie puszczano telenoweli, pozostała na niskim poziomie.  Wraz z tą zauważalną zmianą zachowania donoszono również o zmniejszeniu liczby partnerów seksualnych, częstszym poruszaniu tematu HIV i zmianie osobistych przekonań co do zagrożenia zarażeniem HIV wskutek uprawiania seksu bez zabezpieczenia. Takie zmiany postaw i zachowań są niezbędne do spowolnienia rozprzestrzeniania się wirusa AIDS, który, według szacunków, w ciągu najbliższych kilkunastu lat może uczynić sierotami nawet 25 milionów dzieci na całym świecie (Naik, 2002; The Straits Times, 2002).

Piśmienność kobiet

Edukacja kobiet jest jednym z najpotężniejszych działań profilaktycznych zapobiegających wzrostowi liczby populacji; telenowele te w wielu krajach pokazują więc historie, które same w sobie popierają kobiety kontynuujące kształcenie jako jedną drogę do wyzwolenia kobiet spod męskiej i matriarchalnej dominacji. Po emisji telenoweli w jednej z miejscowości w Indiach odnotowano natychmiastowy wzrost kobiet uczęszczających do szkoły o 30 procent.

Potężna mieszanka talentów, mądrości i zasobów ku społecznemu dobru

Mamy tu więc szczególny przypadek mądrej osoby medialnej pożyczającej idee od psychologa, a następnie rozszerzającej zasięg wpływu poprzez nawiązanie współpracy z agencją non-profit, Population Communications International (PCI) w celu rozpowszechniania tych filmów na całym świecie. Misją PCI jest kreatywna współpraca z mediami i innymi organizacjami na rzecz motywowania ludzi i społeczeństw do dokonywania wyborów, które wpływają na zachęcenie do rozwoju i ochrony środowiska (PCI, 2002). Wysiłki PCI w społecznej dyfuzji rozciągają się na ponad 17 krajów na całym świecie, z radiem i telewizyjnymi serialami obyczajowymi, komiksami i filmami do wykorzystania w sali lekcyjnej. Ostatecznie jest jeszcze czwarty istotny element: systematyczna ocena wyników przez niezależną organizację wszystkich tych programów służących edukacyjno-rozrywkowym zmianom.

Oczywiste jest, że te serialowe ekranizacje wykorzystują moc prowadzenia narracji jakiejś historii przez długi czas, którą społeczeństwo dobrowolnie ogląda, w celu spowodowania specyficznej zmiany zachowania w kierunkach wyznaczanych przez informacje płynące z serialu, co z kolei ma swoje początki w psychologicznej teorii i badaniach.  Co również wydaje się oczywiste, kiedy psychologowie chcą wejść z psychologią w sferę publiczną, muszą współpracować z tymi, którzy najlepiej rozumieją, jak dotrzeć do społeczeństwa, a mianowicie z tymi ścisle związanymi z mediami masowymi. To są nasi strażnicy informacji (tzw. gatekeeper) na drodze do publiczności, do której chcemy dotrzeć i na którą chcemy wpłynąć. Musimy znaleźć sposoby na zaproszenie i zainteresowanie mediów użytecznością wiedzy psychologicznej dla tworzenia rozrywkowych historyjek, które mogą spowodować znaczącą zmianę w jakości życia jednostek i całego społeczeństwa.

 Podkreślenie pozytywnego przesłania psychologii

Współpraca psychologa Alberta Bandury, mediowego mistrza, Miguela Sabido oraz zaradnej agencji PCI jest modelowym wzorcem dla nas do naśladowania i zwiększania zasięgu wielu naszych pozytywnych wiadomości. Wśród tych nowych doniesień są dwa ekscytujące kierunki, które psychologia najpewniej obierze w następnej dekadzie. Powstanie rewolucyjnej „Psychologii pozytywnej” Martina Seligmana (2002) jako przedsięwzięcie skupia się wokół tworzenia nowych sił witalnych do rozpoznawania i wzbogacania talentów, sił i zalet nawet zwykłych ludzi (Diener, 2000; Myers, 2002; Snyder & Lopez, 2002). Jest to przesunięcie uwagi od deficytów, niepełnosprawności i zaburzeń w kierunku tego, co jest szczególne dla naszej ludzkiej natury, jak odporność w obliczu traumy, nasze radości, nasze poczucie zdziwienia i ciekawości, a także nasza zdolność do dobroci i miłości.

Żyzne pole „ekonomii behawioralnej” integruje psychologię z ekonomią i neurologią w celu zrozumienia irracjonalnego elementu ludzkiego w sądownictwie w warunkach niepewności (Kahneman & Tversky, 1979; Simon, 1955; Tversky & Kahneman, 1974, 1986). Możemy oczekiwać, że zdobyta w 2003 roku przez Daniela Kahnemana Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii uczyniła go wzorem dla nowej generacji profesjonalnych psychologów, by naśladować i wejść w tą ekscytującą dziedzinę trafnych pytań.

Podsumowując, powtarzam pytania, które doprowadziły mnie do tego punktu, i prostą odpowiedź, która, jak już teraz czuję, jest uzasadniona – i mam nadzieję, że czytelnicy tego artykułu zgadzają się z jej pozytywną stronniczością.

Czy psychologia ma znaczenie? Czy psychologiczne badania, teorie, metody i praktyka mogą w znaczący sposób wpływać na życie jednostek, społeczeństw i narodów? Czy my, psychologowie, mamy dziedzictwo, z którego możemy być dumni? Czy możemy przeprowadzać więcej, lepszej jakości badań, których efekty mają znaczące zastosowanie w relanym świecie? Czy jesteśmy gotowi, by „upublicznić psychologię” za pomocą przydatnych, dostępnych sposobów? I na koniec, czy jesteśmy w stanie nauczyć się, jak współpracować z mediami, z technologicznymi ekspertami, z liderami społeczeństw i z innymi naukowcami dziedzin medycznych i behawioralnych dla psychologii, by stworzyć jeszcze bardziej istotne zróżnicowanie w nadchodzącym dziesięcioleciu?

Moja ostateczna odpowiedź to po prostu: TAK, TAK, w rzeczy samej! Pozytywne moce psychologii mogą być z Tobą i z naszym społeczeństwem.

Literatura:

• Bandura, A. (1965). Influence of models’ reinforcement contingencies on the acquisition of imitated responses. Journal of Personality and Social Psychology, 1, 589–595.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bandura, A. (2002). Environmental sustainability by sociocognitive deceleration of population growth. In P. Schmuck & W. Schultz (Eds.), The psychology of sustainable development (pp. 209–238). Dordrecht, the Netherlands: Kluwer.
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55, 34–43.
• Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47, 263–291.
• Myers, D. G. (2002). Intuition: Its powers and perils. New Haven, CT: Yale University Press.
• Naik, G. (2002, July 5). Uganda AIDS study suggests education stems spread of HIV. Wall Street Journal, p. A14.
• Population Communications International. (2002). 15th anniversary: Keeping pace with change. New York: Author.
• Seligman, M. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. New York: Free Press.
• Simon, H. (1955). A behavioral model of rational choice. Quarterly Journal of Economics, 69, 99–118.
• Smith, D. (2002). The theory heard “round the world.” Monitor on Psychology, 33, 30–32.
• Snyder, C. R., & Lopez, S. J. (2002). Handbook of positive psychology. New York: Oxford University Press.
• The Straits Times. (2002, July 12). The HIV orphan mega-crises. Hong Kong: 14th International AIDS Conference.
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Science, 185, 1124–1131.
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1986). The framing of decisions and the psychology of choice. Science, 211, 453–458.

Bądź na bieżąco! Zapisz się na nasz newsletter! (dodatkowo otrzymasz eBooka "Iluzje codzienności")

e-mail: