Wschodnia niezależność a zachodni konformizm? Czyli o różnicach kulturowych inaczej.

Szczegóły: Utworzono: 03 lipca 2008; Katarzyna Peichert

Czynność wybierania rodzaju przyboru do pisania wydaje się być zadaniem bardzo łatwym. Naukowcy odkryli jednak, że tak naprawdę może ona uwidaczniać złożone różnice kulturowe. Toshio Yamagishi, Hirofumi Hashimoto i Joanna Schug – psychologowie z Hokkaido University w Sapporo wykorzystali to pozornie proste zadanie by wyjaśnić, czy różnice kulturowe pomiędzy Japończykami i Amerykanami mogą być funkcją nacisku społecznego. Według nich, wcześniejsze badania psychologiczne na ten temat obarczone są błędem, ponieważ przypisywały specyficzne kulturowo zachowania wrodzonym preferencjom jednostki.

„Z tej perspektywy, preferencje są zdeterminowane głównie przez zachowanie jedynie w społecznej próżni, gdzie jednostki nie muszą uwzględniać reakcji innych,” – napisali autorzy w czerwcowym wydaniu Psychological Science (publikowanym przez APA – Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego – przyp. tłum.), „a my wierzymy, że psychologowie kultury zgodziliby się, że zachowania specyficzne kulturowo nie występują w społecznej próżni”.

Yamagishi, Hashimoto i Schug zaproponowali inną hipotezę. Założyli oni, że jednostki mogą dążyć do utrzymania zachowania specyficznego kulturowo poprzez zaufanie sprawdzonym w społeczeństwie strategiom. Na przykład to, co wydaje się być preferencją zachowań konformistycznych w Japonii, ujęte inaczej może być sposobem uniknięcia przez jednostkę naznaczenia w społeczeństwie.

By potwierdzić tę teorię, naukowcy przeprowadzili serię badań mających obalić, albo chociażby polemizować z szeroko akceptowanym stereotypem, że Amerykanie preferują wartości indywidualistyczne, a Japończycy – kolektywistyczne. Zarówno Amerykanom, jak i Japończykom zaprezentowano różne scenariusze badań, w których proszono ich by wybrali (rzeczywiście i hipotetycznie) długopis z kubka, w którym znajdowały się 4 o takim samym kolorze oraz długopis z kubka, w którym znajdowały się inne w kolorach od zielonego do pomarańczowego. Wyniki badań pokazują, że zarówno Amerykanie, jak i Japończycy byli bardziej skłonni wybrać długopis z kubka, w którym znajdowały się długopisy o takim samym kolorze, jeżeli wcześniej byli oni obserwowani przez pozostałych uczestników badania lub byli proszeni o wybór w obecności eksperymentatora.

Uzyskane wyniki ujawniły także, że zarówno Amerykanie, jak i Japończycy reagowali podobnie w sytuacjach, w których wpływ na innych był wyraźnie określony – takich jak na przykład kupno długopisu, gdzie oczywiście nie miało to znaczenia dla innych. Jedynie w sytuacjach, w których znaczenie społeczne było dwuznaczne, tj. hipotetyczny wybór długopisu w celu wypełnienia ankiety, Japończycy wybierali długopis z puli takich samych, a Amerykanie – odróżniający się od reszty. Wyniki tych badań sugerują nie tylko, że wrodzone różnice kulturowe nie były czynnikiem decydującym, ale także, że domyślna reakcja na wybór długopisu, może mieć silny związek z różnicami związanymi z naciskiem społecznym.

Zdaniem Yamagishiego to, co bywa interpretowane jako różnice w 'preferencjach' dla wartości indywidualistycznych lub kolektywistycznych pomiędzy Japonczykami a Amerykanami może być w istocie odzwierciedleniem tego, jak ludzie reagują na dwuznaczne sytuacje.

Zapewne badanie to wywróciło do góry nogami tradycyjne postrzeganie różnic kulturowych pomiędzy Wschodem a Zachodem, jednakże by potwierdzić doniesienia japońskich psychologów, potrzeba jeszcze trochę czasu (i badań walidacyjnych!). Co jednak może wynikać z tego badania na pierwszy rzut oka? Być może zanikają tradycyjne podziały na kultury kolektywistyczne i indywidualistyczne, albo że podział ten jako generalizacja sama w sobie nie był może trafny opisowo. I po raz kolejny, że trudno mówić o czysto racjonalnym, odseparowanym od rzeczywistości społecznej procesie decyzyjnym, na który, jak widać, składają się również wszelkie oczekiwania i normy społeczne, które istnieją w każdym społeczeństwie, jedynie z różnym nasileniem i w odmiennych sytuacjach.

Źródło: informacje własne